تأثیر خدمات فرهنگی-مذهبی زرتشتیان بر گسترش تحولات تمدن ایرانی-اسلامی

Abstract

هیچ تمدنی در خلأ به وجود نیامده و نمی‌آید. هر تمدنی میراث‌دار گذشته خود است و در نسبتی معنادار با آن قرار دارد. در حقیقت آنچه از گذشته بر جای می‌ماند، نقش تعیین‌کننده‌ای در شکل‌گیری آینده بازی می‌کند. عصر طلایی تمدن اسلامی را نیز باید با توجه به این اصل و در زمینه‌ی فرهنگی و تمدنی پیش از خود به فهم درآورد. تمدن طلایی اسلام که در عصر خلافت عباسی به وجود آمد، به طور مشخص در ارتباط با تمدن‌های مجاور خود بود. در این میان، تمدن‌ ایرانیِ عصر ساسانی نقش بسزایی در شکل‌گیری تمدن اسلامی دارد. اشرافیت زرتشتی در تاریخ تمدن ایران، همواره به عنوان نخبگان فرهنگی پرچمداران علم و دانش بوده‌اند. در عصرِ ساسانی ما شاهد این هستیم که توان این نیروی نخبگانی، به بالاترین حد خود می‌رسد. با توجه به حوادث جهانی چون بسته ‌شدن مدارس علمی در امپراطوری روم شرقی، جهان ایرانی در عصر ساسانی به رهبری نخبگان زرتشتی، بیش از پیش کانون مباحث علمی جهان متمدن می‌گردد. در این پژوهش کوشیده‌ایم تا با روشی کتابخانه‌ای نشان دهیم زرتشتیان چگونه پس از اسلام توانستند به عنوان یک نیروی فرهنگی زنده بمانند و با انتقالِ سنتِ دانش در عصر ساسانی، به جهان اسلام منشأ خدمات بسیاری شوند. نتایج پژوهش نشان‌دهنده‌‌ی آن است که انحلال نظام ساسانی، دستاوردهای فرهنگی زرتشتیان را از دایره‌ی بسته‌ی موبدان بیرون آورد و دستاوردهای علمی گذشته را پایه‌ی تحولات جدید ساخت. در این میان دو حوزه‌ی دانش بیش از هر حوزه‌ی دیگری توانستند از میراث زرتشتی بهره‌گیری کنند: نخست دانشِ پزشکی که با سنت غنی جندی‌شاپور در پیوند است و دیگری فلسفه و حکمت که نمونه‌ی بارز انتقال آن در آثار سهروردی قابل مشاهده است.<br /> <strong>اهداف پژوهش:</strong><br /> <br /> بررسی حوزه‌‌های دانش در ایران زرتشتی پیش از اسلام.<br /> بررسی خدمات فرهنگی اندیشه‌ی زرتشتی در ایران دوره‌ی اسلامی.<br /> <br /> <strong>سؤالات پژوهش:</strong><br /> <br /> چه حوزه‌های دانشی از ایران پیش از اسلام به ایران پس از اسلام انتقال پیدا کردند؟<br /> تأثیرات فرهنگی حوزه‌ی زرتشتی در دوره اسلامی به چه صورت بوده است؟