بررسی دیدگاه آبخیزنشینان در اولویت‌بندی عوامل مؤثر بر مشارکت ضعیف ایشان در طرح‌های آبخیزداری (بررسی موردی: حوزۀ آبخیز مراد آباد میمند، استان فارس)

Abstract

اجرای طرح­های آبخیزداری بدون مشارکت مردم چندان موفق نبوده است. از این رو اولویت­بندی شاخص­ها و زیرشاخص­های مؤثر بر مشارکت ضعیف مردمی، گامی مهم در مدیریت حوزه­های آبخیز است و می­تواند راهگشای اتخاذ تدابیری در راستای حذف موانع مشارکتی و مشارکت حداکثری آبخیزنشینان در برنامه­ریزی­ها باشد. به این منظور در این پژوهش اقدام به بررسی دیدگاه آبخیزنشینان در اولویت­بندی عوامل مؤثر بر مشارکت ضعیف ایشان در طرح­های آبخیزداری در حوزۀ آبخیز مراد آباد میمند واقع در غرب استان فارس شده است، به طوری که این مهم پس از تکمیل 72 پرسش­نامه از سرپرستان خانوار با استفاده از آزمون t و آزمون ناپارامتری فریدمن انجام شد. نتایج نشان داد از دیدگاه آبخیزنشینان به ترتیب شاخص­های "اقتصادی"، "آموزشی- ترویجی"، "طراحی- اجرایی" و "اجتماعی" دارای بیشینه و کمینۀ اولویت در مشارکت ضعیف آبخیزنشینان در طرح­های آبخیزداری در این حوزۀ آبخیز تعیین شدند. هم­چنین مهم­ترین زیرشاخص­ها بر مشارکت ضعیف آبخیزنشینان در طرح­های آبخیزداری در این حوزۀ آبخیز به ترتیب: "درآمد کم ساکنان حوضه"، "عدم توجه به نیروی محلی در اجرای پروژه­ها (اشتغال­زایی)"، "نادیده گرفتن درآمد برای آبخیزنشینان به­عنوان انگیزۀ اقتصادی مستقیم در اجرای طرح­های آبخیزداری" و "پایین بودن سطح سواد و آگاهی" می­باشد. بر این اساس، دامنۀ مقادیر میانگین رتبه­ها بین 93/6 تا 25/10 متغیر است؛ به طوری که زیرشاخص "درآمد کم ساکنان حوضه" با میانگین رتبۀ 25/10 دارای بیشترین اولویت نسبی و زیرشاخص "دیربازده بودن طرح­های آبخیزداری" با میانگین رتبۀ 93/6 دارای کمترین اولویت نسبی در مشارکت ضعیف آبخیزنشینان در طرح­های آبخیزداری در این حوضه را به خود اختصاص دادند. بنابراین به منظور مشارکت پایدار آبخیزنشینان در طرح‌های آبخیزداری ضروری است نسبت به حل مسائل اقتصادی ایشان و تدوین برنامۀ جامع آموزش و ترویج اقدام جدی صورت گیرد.