مطالعه هزینه های جانبی بهره برداری دام عشایری از مراتع خفر و سیور سمیرم از جنبه تأثیر بر کارکرد تنظیم رواناب

Abstract

مراتع به‌عنوان یکی از گسترده­ترین اکوسیستم‌های طبیعی، علاوه بر تأمین گوشت قرمز، خدمات دیگری نیز به جامعه ارائه می­نمایند، هرچند بهره­برداری بی­رویه از این منابع سبب لطمه به آن‌ها گردیده است. در این مطالعه، تأثیر بهره­برداری دام‌های عشایری از مراتع سمیرم طی یک دوره چرا بر کارکرد کنترل رواناب مورد مطالعه قرار گرفت. به این منظور درصد پوشش مرتعی در دو مقطع قبل و بعد از ورود دام در سال 1392 اندازه­گیری گردید. در ادامه با استفاده از روش شماره منحنی، میزان رواناب ناشی از بارش‌هایی با دوره بازگشت‌های مختلف در شرایط قبل و بعد از چرای دام محاسبه‌شده و با توجه به میزان بهره­برداری، اختلاف بین رواناب تولیدی به‌عنوان تأثیر بهره­برداری مدنظر قرار گرفت. درنهایت این هزینه جانبی با استفاده از روش هزینه جایگزین، ارزش‌گذاری اقتصادی شد. نتایج نشان داد بهره­برداری دام عشایری در این منطقه بیش از توان عرصه بوده که همین مسئله، کارکرد مراتع در تنظیم آب را مختل نموده، مثلاً رواناب ناشی از بارش با دوره بازگشت دوساله از 1660884 مترمکعب به 2600487 مترمکعب افزایش‌یافته و توان مراتع در کنترل آب به میزان 939643 مترمکعب کاهش‌یافته است. ارزش اقتصادی ازدست‌رفته و به عبارتی هزینه­های جانبی ناشی از این بهره­برداری از جنبه تأثیر بر کارکرد تنظیم آب به میزان 25391 میلیون ریال در سال به دست آمد. اطلاع از این خسارات و محاسبه آن در ارزیابی اقتصادی بهره‌برداری‌ها کمک می­کند تا در راستای اصلاح فعالیت‌های اقتصادی که خسارت‌های جانبی اجتماعی به همراه دارند برنامه­ریزی شود.