تأثیر پوشش لکه‏ای، به‌ منزلة زیستگاه خرد، بر تغییر خصوصیات خاک (مطالعة موردی: چراگاه‏های شور تز خراب در ارومیه)

Abstract

گیاهان، ضمن رویش و سازگاری با شرایط مختلف، ویژگی‏های محیط و به‌ویژه خصوصیات خاک را برای گسترش جوامع گیاهی تغییر می‏دهند. در این تحقیق میزان تأثیرگذاری گیاهان هالوفیت اطراف دریاچة ارومیه بر خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک ارزیابی شد. بدین منظور، در تیپ گیاهی <em>Salsola nitraria</em><em> - </em><em>Aeluropus littoralis</em>، که معرف سطح وسیعی از چراگاه‏های شور اطراف دریاچة ارومیه است، لکه‌های گیاهی (اکولوژیک) در امتداد دو ترانسکت 150 متری، که موازی با جهت شیب استقرار داشتند، انتخاب شد و فواصل بین آن‌ها خاک لخت بدون پوشش (فضای بین لکه‌ای) درنظر گرفته شد. نمونه‏های خاک از داخل لکه‌ها و فضای بین لکه‏ای از دو عمق 0 ـ 15 و 15 ـ 30 سانتی‌متری با چهار تکرار برداشت و برخی خصوصیات آن‌ها اندازه‏گیری شد. با کاربرد آزمون T غیرجفتی، مقادیر پارامترهای اندازه‏گیری‌شدة بین لکه‌ها و فضای بین لکه‏ها مقایسه شد. نتایج به‌دست‌آمده نشان می‏دهد حضور گیاهان تأثیر معنی‏داری در کاهش هدایت الکتریکی و نمک‏های محلول سدیم، پتاسیم و کلسیم و همچنین افزایش مقادیر فسفر در نمونه‏های خاک پروفیل سطحی (0 ـ 15 سانتی‌متری) در داخل لکه‏ها دارد، ولی در میزان اسیدیته، نیتروژن، مواد آلی و درصد سیلت، شن و رس داخل لکه‏ها و نواحی بین لکه‏ها اختلاف معنی‏دار مشاهده نشد. خصوصیات مذکور در خاک عمقی (15 ـ 30 سانتی‌متری) و بین لکه‏های گیاهی و مناطق بین لکه‏ها نیز اختلاف معنی‌داری با هم نداشت؛ این امر تداعی‌کنندة نقش گیاهان و تأثیر ریشه‏دوانی آن‌ها در تغییر خصوصیات خاک سطحی نسبت به خاک عمقی در رویشگاه‏های مورد بررسی است.