زبان استعاری و بینش جامعه‏ شناختی اِروینگ گافمن

Abstract

تعامل اجتماعی مفهومی انتزاعی است. استعاره‌ها خصلت عینی دارند و برای نشان‌دادن امر انتزاعی استفاده می‌شوند. استفاده از استعارۀ نقش در زندگی روزمره در تجسم‌سازی مفاهیم اجتماعی در بین جامعه‌شناسان آنگلوساکسون مؤثر بوده است. بی‌تردید عواملی از قبیل گسترش رسانه‌ای، صنعت فیلم‌سازی در آمریکا و رویکردهای کنش متقابل نمادین و پدیدارشناسی در ذهنیت گافمن تأثیرگذار بوده است. او با استفاده از استعاره‌های نقش، تماشاخانه و ... به‌مثابۀ امر روش‌شناختی، مفهوم «خود» در زندگی روزمره را تحلیل نموده است. هدف این مقاله تبیین زبان استعاری در تخیّل جامعه‌شناختی گافمن با توجه به رویکرد نظریۀ معاصر استعارۀ لیکاف است. روش پژوهش به صورت توصیفی-تحلیلی و جمع‌آوری اطلاعات کتابخانه‌ای است. استعاره‌های «تئاتر»، «آیین»، «بازی» و «چارچوب» از جمله مهم‌ترین و جامع‌ترین ابزارهای او بودند. اغلب استعاره‌های گافمن مکان-بنیاد است؛ بدین معنا که او جهان اجتماعی را به‌مثابۀ یک میدان یا صحنۀ نمایش، تجسم‌سازی یا عینیت‌بخشی کرده است. بر مبنای نظریۀ لیکاف، گافمن استعارۀ تماشاخانه را به‌مثابۀ حوزۀ مفهومی مبدأ برای تبیین حوزۀ انتزاعی مقصد (کنش متقابل) استفاده کرده است. در استعارۀ نمایشیِ گافمن زمان با مکان پیوند خورده است؛ زیرا مفهوم زمان به واسطۀ حرکت در مکان درک می‌شود. وی گاهی تنها به یک استعاره پرداخته و گاهی به رابطۀ بین چند استعاره توجه کرده است.