بازگشت طردشدگان ظهور سکونت‏گاه‏های غیررسمی در کرمانشاه

Abstract

این مقاله تلاش می‌کند فرآیند ظهور سکونت‌گاه‌های غیررسمی را در کرمانشاه مطالعه کند. رویکرد نظری مقاله مبتنی بر آرای میشل دُوسِرتو است. وی نقش کنش‌های روزمره را در ساخت شهرها برجسته می‌سازد و معتقد است افراد عادی خلاق و معناساز هستند. آ‌ن‌ها مکان‌های شهری را به فضاهای زیسته تبدیل می‌کنند. داده‌ها از طریق تکنیک‌های بررسی اسناد، مشاهده و مصاحبه گردآوری شده‌اند. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که «برنامه‌ی اصلاحات ارضی» سبب شد روستاییانِ دشت‌های اطراف کرمانشاه به این شهر مهاجرت کنند و سالانه به‌طور متوسط (از 1345 تا 1355) ده‌هزار نفر به جمعیت آن بیفزایند؛ درحالی‌ که شهر به‌لحاظ اقتصادی ظرفیت پذیرش مهاجرین یادشده را نداشت. هم‌چنین فقر، بی‌سوادی و عدم تخصص مهاجرین جذب آن‌ها را غیرممکن ساخت. برنامه‌ریزی شهری نیز از طریق «طرح جامع» استراتژی‌هایی نظیر متراژ بالای مسکن را برای طرد آن‌ها در پیش گرفت. مطرودین که چاره­ای نداشتند «راه دیگر»ی را در پیش گرفتند و برای بقا مبارزه کردند. آن‌ها تاکتیک‌های مختلفی نظیر تصرف عدوانیِ زمین­های بایر و موات در نقاط پرت و دورافتاده، تصرف خزنده، باز تقسیم زمین، انشعاب‌های غیر قانونی آب و برق را در پیش گرفتند تا بتوانند به‌شیوه‌ای غیر رسمی ماوایی برای خود دست‌وپا کنند. نتیجه‌ی این تلاش‌های بی‌امان در کرمانشاه شکل‌گیری چهار سکونت‌گاه غیررسمی جعفرآباد، شاطرآباد، دولت‌آباد و کولی‌آباد بود.