الگوی پراکنش فلزهای سنگین در رسوبات آبراهه‌ای خاور و جنوب‌خاور معدن انگوران، باختر زنجان

Abstract

به‌منظور ارزیابی آلودگی‌های زیست‌محیطی فلزهای سنگین در آبراهه‌های خاور و جنوب‌خاور معدن روی- سرب انگوران، نمونه‌برداری از رسوبات آبراهه‌ای در 77 ایستگاه انجام شد. نتایج تجزیه‌وتحلیل نمونه‌های یادشده نشان دادند مقدار میانگین محتوای آرسنیک، آنتیموان، کادمیوم، سرب و روی در این نمونه‌ها به‌ترتیب برابر با 81/89، 67/6، 46/10، 83/659 و 32/1189 گرم در تن و در اکثر ایستگاه‌ها بیشتر از میانگین پوستۀ قاره‌ای بالایی است و غلظت کبالت با مقدار میانگین 69/18 گرم در تن در بیشتر ایستگاه‌ها کمتر از میانگین پوستۀ قاره‌ای بالایی است. بررسی همبستگی عناصر مطالعه‌شده نشان داد همبستگی مثبت متوسط تا بسیار قوی بین عناصر سرب، روی، کادمیوم، آنتیموان و آرسنیک وجود دارد و کبالت با عناصر دیگر همبستگی ندارد. بررسی نقشه‌های پراکنش عناصر، شاخص غنی‌شدگی و شاخص زمین‌انباشت نشان داد بیشترین غنی‌شدگی و آلودگی در محدودۀ مطالعه‌شده به عناصر سرب، روی، آرسنیک، آنتیموان و کادمیوم مربوط و به‌ویژه در بخش‌های شمالی و شمال‌خاور (حوضۀ آبریز الله‌لوچای) متمرکز است. داده‌های به‌دست‌آمده نشان دادند بی‌هنجاری‌های عناصر سرب، روی، کادمیوم، آرسنیک و آنتیموان هم‌پوشانی بسیار زیادی باهم دارند. تحلیل داده‌ها و بررسی ارتباط آنها با زمین‌شناسی منطقه گویای اینست که بخشی از منشأ عناصر مطالعه‌شده، طبیعی (زمین‌زاد) و درارتباط‌با کانی‌سازی‌ها، دگرسانی‌ها و واحدهای سنگی منطقه است، ولی وجود فعالیت‌های استخراجی در معدن روی- سرب انگوران سبب افزایش غلظت فلزهای سنگین و ورود آنها به آب‌های سطحی منطقه و گسترش تمرکز عناصر یادشده در شمال‌خاور منطقه و حوضۀ آبریز الله‌لوچای شده است.