پالینواستراتیگرافی رسوبات پالئوزوئیک پیشین در جنوب ناحیه فاضل آباد (خولین دره)، جنوب شرق گرگان

Abstract

<strong> </strong> ناحیه مورد مطالعه خولین دره نامیده می شود که در 19 کیلومتری جنوب فاضل آباد و 46 کیلو متری جنوب شرق شهر گرگان قرار دارد.تعداد 62 نمونه بصورت سیستماتیک از رسوبات پالئوزوئیک پیشین این ناحیه برداشت گردید و در آزمایشگاه پالینولوژی مدیریت اکتشاف وزارت نفت مورد تجزیه شیمیایی قرار گرفت. اغلب نمونه ها حاوی پالینومورفهای فراوان (کیتینوزوآ، آکریتارش، اسکلوکودونت و کریپتوسپور) می باشد که از میان گروههای مختلف پالینومرف، تنها آکریتارش ها در حد جنس و گونه مورد مطالعه قرار گرفتند و در مجموع 55 گونه آکریتارش متعلق به 29 جنس شناسایی شد. واحدهای سنگ چینه ای پالئوزوئیک پیشین در ناحیه مورد مطالعه شامل سازندهای لالون، آبستو و ابرسج می باشد. در این تحقیق مشخص گردید که سازند لالون فاقد پالینومورف بوده و بر مبنای موقعیت چینه شناسی آن، به کامبرین پیشین نسبت داده شد. اما سازند آبستو دارای آکریتارش فراوان از جمله: <em>Saharidia downiei</em>، <em>Acanthodiacrodium ubui</em>، <em>Micrhystridium shinetonense</em>، <em>Dactylofusa squama</em> و <em>Athabascaella penika</em> می باشد که بر مبنای ارزش چینه شناسی آنها زمان اردویسین پیشین (ترمادوسین) برای این سازند پیشنهاد می شود. سازند ابرسج نیز دارای آکریتارش، کیتینوزوآ، اسکلوکودونت و کریپتوسپور فراوان است. از مهمترین آکریتارش های آن می توان <em>Baltisphaeridium perclarum</em>، <em>Orthosphaeridium insculptum</em>، <em>Veryhachium subglobosum</em>، <em>Villosacapsula setosapellicula</em>، <em>Actinotodissus crassus</em>، <em>Tunisphaeridium eisenackii</em> و <em>Dactylofusa spinata</em> را نام برد که زمان اردویسین پسین را برای این سازند پیشنهاد می کنند. بر مبنای ارزش چینه شناسی گونه های آکریتارش در سکانس رسوبی پالئوزوئیک پیشین ناحیه مورد مطالعه دو نبود چینه شناسی بزرگ وجود دارد. اولین نبود چینه شناسی بین سازندهای لالون و آبستو وجود دارد که زمان کامبرین میانی و پسین را در بر می گیرد و معرف عدم رسوبگذاری سازند میلا در ناحیه مورد مطالعه می باشد. دومین نبود چینه شناسی بین سازندهای آبستو و ابرسج وجود دارد که رسوبات بخشی از اردویسین پیشین (آرنیگین) و تمام اردویسین میانی (لانویرین- لاندلین) را در بر می گیرد (آکریتارش های آرنیگین و اردویسین میانی بصورت نابرجا در سازند ابرسج وجود دارند). این دو نبود چینه شناسی احتمالاً با فعالیتهای کوهزایی کالدونین در ناحیه مطابقت دارد. وجود آکریتارش ها در سازند آبستو و نیز حضور اجتماع کیتینوزوآ، آکریتارش، اسکلوکودونت و کریپتوسپور در سازند ابرسج معرف ته نشین شدن این دو سازند در محیط دریایی کم عمق می باشد. آکریتارش های سازند آبستو کاملا شبیه اجتماعات آکریتارشی است که تا کنون از افق های رسوبی همزمان در زاگرس، ایران مرکزی و سایر نقاط البرز و نیز کشور های الجزایر، لیبی، عربستان سعودی، مراکش، تونس و انگلیس گزارش شده اند که معرف ارتباط قطعی ناحیه مورد مطالعه با ابرقارۀ گندوانا در زمان اردویسین است. آکریتارش های اردویسین پسین انتشاری مشابه در دو ابر قارۀ گندوانا و لورازیا دارند اما وجود بیوزون های کیتینوزوآی مربوط به گندوانا همراه با گونه های آکریتارش سازند ابرسج، بار دیگر ارتباط ناحیه مورد مطالعه را به ابر قارۀ گندوانا در زمان اردویسین پسین نشان می دهد. <strong> </strong>