مطالعۀ ژئوشیمیایی آب و رسوب رودخانۀ بادآور، استان لرستان با نگرش زیست‌محیطی

Abstract

هدف مطالعۀ حاضر، ارزیابی کیفیت آب و رسوبات رودخانۀ بادآور در شهرستان نورآباد (استان لرستان) است؛ به این منظور، 19 نمونه آب و 5 نمونه رسوب سطحی از رودخانه برداشت و شاخص‌های فیزیکوشیمیایی نمونه‌های آب (شامل pH، هدایت الکتریکی، غلظت یون‌های اصلی، آنالیز میکروبی و غلظت عناصر بالقوه سمی) و رسوب (شامل pH، مادۀ آلی، درصد کربنات، تبادل کاتیونی، غلظت عناصر اصلی و جزئی) اندازه‌گیری شد. نتایج نشان می‌دهند عوامل طبیعی (انحلال هالیت، ژیپس و انیدریت، ته‌نشست کلسیت، آراگونیت، دولومیت و فرایند تبادل یونی) و انسانی (تخلیۀ فاضلاب‌های خانگی و رواناب‌های کشاورزی) مهم‌ترین فرایندهای کنترل‌کنندۀ غلظت یون‌های اصلی در آب رودخانۀ بادآور هستند. غلظت عناصر بالقوه سمی به‌ویژه عنصر سرب در نمونه‌های آب به‌واسطۀ فعالیت‌های انسان افزایش یافته است. نتایج آنالیز میکروبی آب نیز نشان‌دهندۀ آلودگی آب رودخانۀ بادآور است. pH نمونه‌های رسوب خنثی تا قلیایی است. رسوبات حاوی مقدار زیادی مادۀ آلی و کربنات‌کلسیم هستند و ظرفیت تبادل کاتیونی رسوبات زیاد است. بر اساس نتایج آنالیز غلظت کل، رسوبات رودخانۀ بادآور به عناصر کادمیم، کروم، نیکل آلوده هستند. بر اساس محاسبۀ درجۀ آلودگی، نمونه‌های رسوب رودخانۀ بادآور در ردۀ آلودگی درخور توجه تا بسیار آلوده به عناصر بالقوه سمی قرار دارند؛ این امر از فعالیت‌های انسان به‌ویژه تخلیۀ فاضلاب‏های شهری و رواناب‌های کشاورزی به رودخانۀ بادآور ناشی می‌شود.