استفاده از دانش بومی عشایر راهکاری مناسب جهت مدیریت بهینه اکوسیستم‌های طبیعی

Abstract

امروزه نتایج تحقیقات زیادی اهمیت استفاده از دانش‌بومی را در توسعه‌ی پایدار نشان داده‌ است. مطالعه‌ی حاضر با هدف شناخت گونه‌های جنگلی مهم در تعلیف دام بر پایه‌ی دانش‌بومی جهت توصیه کشت این گونهها در اراضی تخریب یافته انجام شده‌ است. بدین منظور ابتدا لیستی از مشخصات گونه‌ها‌ی درختی و درختچه‌ای در استان کهگیلویه و بویراحمد تهیه گردید. باتوجه به اینکه ایل بویراحمدی بزرگترین کوچنده در استان می‌باشد و در تمام مناطق جغرافیایی در فصول مختلف سال سکنی می‌گزینند، به عنوان جامعه‌ی آماری این مطالعه لحاظ شد. داده‌های آماری این مطالعه به‌ کمک پرسشنامه جمع‌آوری و با استفاده از تجزیه و تحلیل یک متغیره و نمودارهای توزیع فراوانی آنالیز آماری صورت گرفت. با استفاده از روش نمونه‌گیری تصادفی و بکارگیری فرمول کوکران حجم نمونه 36 پرسشنامه بدست آمد. سؤالات پرسشنامه‌ها بر اساس موارد زیر طراحی شد: ارزش‌ رجحانی کلی گونه‌ها برای دام، ارزش رجحانی اندام‌های گیاهی‌(برگ، سرشاخه و میوه)، پراکنش جغرافیایی گونه‌های تعلیفی در اقالیم سردسیر، گرمسیر و میانبند استان، فصل مصرف از گونه‌ها و نهایتاً نوع دام(گوسفند یا بز). در مجموع نتایج به ‌دست آمده نشان می‌دهد که بنا به اظهارات کاربران محلی میزان استفاده دام‌ها از گونه‌هایی همچون گلابی‌وحشی، بلوط، بنه، بادام‌کوهی و کیکم، به علت خوشخوراکی و در دسترس بودن از سایر گونه‌ها بالاتر است، همچنین اکثر گونه‌های مصرفی متعلق به اقلیم سردسیری هستند که از جمله‌ی آن‌ها می‌توان به بید، زالزالک، پده و گلابی‌وحشی اشاره کرد. بعلاوه، تعلیف بز از همه‌ی گونه‌های مورد بررسی بیشتر از گوسفند بوده ‌است. با وارد کردن گونه‌های مذکور در عرصه‌های تخریب یافته مرتعی می‌توان به حفظ گونه‌های جنگلی کمک نمود و افزایش توان تولیدی و ارتقای کیفی مراتع را در پی داشته باشد. بکارگیری دانش‌بومی در برنامه‌های مختلف و نقشی که می‌تواند در رهیافت‌های مشارکتی توسعه داشته باشد، باعث افزایش علاقه‌ی برنامه‌ریزان و تصمیم‌گیرندگان در جهت حفظ اکوسیستم‌های خواهد شد.