تاثیر روش قیمت‌گذاری آب بر میزان مصرف آب بخش کشاورزی در شهرستان گنبد کاووس

Abstract

آب به عنوان کمیاب‌ترین نهاده در تولید محصولات کشاورزی، نه تنها محدودکننده فعالیت‌های کشاورزی بلکه محدود کننده دیگر فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی نیز به شمار می رود. با افزایش جمعیت و توسعه در ابعاد مختلف و بالا رفتن سطح استانداردهای زندگی، تامین نیازهای آبی بخش های مختلف با محدودیت‌های زیادی مواجه می‌شود. بنابراین باید از سیاست های مناسبی برای مدیریت تقاضای آب استفاده کرد. یکی از این سیاست‌ها قیمت‌گذاری منابع آب با روش‌های مختلف در بخش کشاورزی می‌باشد. از آنجایی که در سیاست‌های قیمت‌گذاری در مناطق مختلف کشور در اکثر موارد تنها از روش قیمت‌گذاری سطحی استفاده گردیده‌است که با توجه به مسئله بحران آب و رشد روز افزون تقاضا و شکاف بین عرضه و تقاضای آب روش مذکور انگیزه کافی برای مصرف بهینه آب در بخش کشاورزی را ایجاد نمی‌کند لذا در همین راستا در مطالعه حاضر جهت استفاده بهینه منابع آب در راستای اهداف حفاظت آب و خاک شهرستان گنبدکاووس از استان گلستان، علاوه بر قیمت گذاری سطحی به روش قیمت‌گذاری حجمی و ترکیب آن با روش سطحی نیز پرداخته شده که جزء نوآوری مطالعه حاضر می باشد. با توجه به اینکه سیاست‌های مختلف کشاورزی را نمی‌توان در محیط آزمایشگاهی مورد بررسی و تحلیل قرار داد، لذا بایستی آثار بالقوه این سیاست‌ها قبل، حین یا بعد از اعمال با استفاده از ابزارهای مناسب تحلیل سیاستی مورد بررسی قرار گیرند. لذا با توجه به اهمیت موضوع، در این مطالعه از روش برنامه‌ریزی ریاضی مثبت (PMP) جهت شبیه‌سازی رفتار کشاورزان در اراضی پایین دست سد گلستان (1) شهرستان گنبدکاووس در حالت اجرای روش‌های مختلف قیمت‌گذاری آب نظیر قیمت‌گذاری سطحی، حجمی و ترکیبی استفاده‌گردید. در این مطالعه داده‌های مورد نیاز با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی طبقه‌ای گردآوری و تعداد 20 سناریو (5 سناریو سطحی، 5 سناریو حجمی و 10 سناریو ترکیبی) مورد بررسی قرار گرفت. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات مطالعه حاضر نیز از بسته نرم افزاری GAMS استفاده گردیده‌است. نتایج تحقیق حاضر نشان می‌دهد با افزایش قیمت آب تقاضای آب در روش های مختلف قیمت‌گذاری آب (سطحی، حجمی و ترکیبی) بین 6/22 الی 8/48 درصد کاهش می یابد. در بین روش های مختلف قیمت گذاری آب، بیشترین و کمترین کاهش تقاضای آب به ترتیب مربوط به روش قیمت گذاری سطحی و ترکیبی می باشد. به کارگیری روش های مناسب قیمت گذاری آب باعث می‌شود که آب بین متقاضیان متناسب با ارزش تولید نهایی توزیع شده و انگیزه لازم جهت صرفه‌جویی و جلوگیری از اتلاف آن ایجاد شود. بنابراین بر اساس نتایج این مطالعه پیشنهاد می گردد از روش قیمت گذاری حجمی و سطحی به صورت ترکیبی استفاده شود.