مقایسه فراسنج های دمایی اندازه گیری شده در شالیزار و ایستگاه هواشناسی

Abstract

سابقه و هدف: دما یکی از اساسی ترین فراسنج‌های هواشناسی است که کاربردهای فراونی در علوم و فنون کشاورزی دارد. هدف از انجام این پژوهش مقایسه داده‌های ثبت شده در یک ایستگاه هواشناسی سینوپتیک استاندارد (هواشناسی کشاروزی رشت) و دمای ثبت شده در شالیزار و در ارتفاع میانگین سایه‌انداز برنج است. <br /> مواد و روش‌ها: برای این منظور دمای شالیزار در پناهگاه هواشناسی استاندارد، با دو روش دماسنجی و دمانگاری و در ارتفاع 65 سانتی‌متری اندازه‌گیری شد و با داده‌های ایستگاه هواشناسی کشاورزی در مجاورت مزرعه مقایسه شد. <br /> یافته‌ها: نتایج نشان داد که روند تغییرات دما در طول فصل در ایستگاه و مزرعه و در تمام اندازه‌گیری‌ها افزایشی است اما میزان افزایش در بیشینه‌ها بیشتر از کمینه‌ها است. نتایج مقایسات میانگین نشان می‌دهد که توسعه سایه‌انداز موجب بوجود آمدن اختلافات معنی‌دار در اندازه‌گیری‌های مزرعه و ایستگاه می‌گردد. اختلافات در دمای بیشینه بیشتر از دماهای کمینه هستند و نشان‌دهنده این است که خرد اقلیم مزرعه بر کاهش بیشینه‌های دما موثرتر است. اختلاف دماسنجی (روزانه) مزرعه و ایستگاه در کل فصل بین دمای میانگین و بیشینه به ترتیب 1/1 و 6/1 درجه سلسیوس می‌باشد، اما کمینه‌ها اختلاف معنی‌دار ندارند. درجه روز رشد (GDD) محاسبه شده از سه منبع اندازه‌گیری این تحقیق با یکدیگر اختلاف معنی دار دارند و نشان دهنده اهمیت دقت در محاسبه این فراسنج در هواشناسی کشاورزی است. پیش از پایان مرحله رشد (مرحله دوم) اختلاف معنی‌داری بین دماسنجی در مزرعه و ایستگاه وجود ندارد و داده‌های ایستگاهی مستقیما به جای داده‌های مزرعه‌ای قابل استفاده‌اند. بیشترین اختلافات در مرحله میانی رشد و مرحله انتهایی (9/0 و 3/2 درجه سلسیوس در میانگین و 4/1 و 9/2 درجه سلسیوس در بیشینه) دیده می‌شوند. بیشینه و میانگین دمای کل دوره در ایستگاه با ضرایب تبیین 79/0 و 74/0 به مقادیر مزرعه‌ای تبدیل می‌گردند. با قطع آبیاری و ورود گیاه به مرحله رسیدگی کامل دوباره شباهت بین اندازه‌گیری‌های مزرعه‌ای و ایستگاهی بیشتر می‌شود. به دلیل تداوم بیشتر دماهای کمینه نسبت به دمای بیشینه و وجود زمان کافی برای تطبیق سنجنده، کمینه‌های ثبت شده در دمانگار نسبت به بیشینه‌ها اختلاف کمتری با داده‌های دماسنجی در ایستگاه دارند.<br /> نتیجه‌گیری: تکمیل پوشش گیاهی و سایه انداز شالیزار موجب بوجود آمدن اختلاف معنی دار در مزرعه و ایستگاه می شود و این اختلاف در بیشینه بیش از کمینه است. درصورت به کارگیری داده‌های دمانگار و استخراج بیشینه و کمینه چنانچه تداوم دما در ساعاتی طولانی‌تر باشد احتما مشاهده نتایج دقیق‌تر در گراف دمانگار بیشتر است. اگرچه روند افزایش دما در هر دو فراسنج بیشینه و کمینه افزایشی است اختلاف دمای بیشینه و کمینه در تمامی روش‌های اندازه‌گیری در طول فصل افزایش می‌یابد. وقوع بارندگی باعث کاهش اختلاف دمای بیشینه و کمینه می‌گردد. با قطع آبیاری و ورود گیاه به مرحله رسیدگی اختلاف ایستگاه و مزرعه معنی دار نیست.