فاکتورهای زمین‌زاد و انسان‌زادمؤثر بر خصوصیات مغناطیسی خاک‌های آهکی اطراف زنجان

Abstract

خصوصیات مغناطیسی خاک‌ها بازتابی از تأثیرات متفاوت کانی شناسی خاک است. کانی‌های موجود در خاک دارای منشاء طبیعی (لیتوژنیک، پدوژنیک) یا انسانی (کانی‌های فرومغناطیس ثانویه) و یا هر دو هستند. این مطالعه برای برآورد تأثیر فعالیت‌های انسانی و مواد مادری مختلف بر پذیرفتاری مغناطیسی در خاک‌های آهکی استان زنجان انجام گرفت. در کل تعداد 241 نمونه خاک سطحی (عمق 10-0 سانتی‌متر) از منطقه‌ای بالغ بر 2000 کیلومترمربع که دارای مواد مادری و کاربری اراضی مختلفی بود برداشت گردید و تجزیه‌های آزمایشگاهی بر روی آنها انجام گرفت. میانگین میزان پذیرفتاری مغناطیسی در نمونه‌های خاک سطحی 10-8m3kg-1 9/377 بدست آمد. بالاترین میزان پذیرفتاری مغناطیسی در اراضی شهری با میانیگن 467/13 مشاهده شد مشاهده شد. فعالیت کارخانه‌های صنعتی مخصوصاً کارخانه سرب و روی، سوخت سوخت‌های فسیلی و ترافیک ماشین می‌توانند از عوامل مستقیم ورودی ذرات فری مغناطیس با منشاء انسانی در منطقه باشند. سهم جزء مغناطیسی مواد مادری (لیتوژنیکی) بر میزان پذیرفتاری مغناطیسی در خاک‌های مشتق شده از سنگ‌های آذرین خیلی بیشتر است و پذیرفتاری مغناطیسی خاک‌های تشکیل شده از سنگ‌های آذرین ارتباط مثبت معنی‌دار با شاخص‌های توسعه پدوژنیکی نشان نمی‌دهند. خاک‌های مشتق شده از سنگ‌های رسوبی میزان پذیرفتاری مغناطیسی نسبتاً کمتری دارند (بین 10-8m3kg-1 42 تا 158). افزایش پذیرفتاری مغناطیسی در خاک‌هایی با مواد مادری رسوبی بیشتر به علت تشکیل پدوژنز و درجای مواد فرومغناطیس است.