ارزیابی آلودگی آب‌های زیرزمینی دشت بجستان جهت مصارف کشاورزی با استفاده از روش کریجینگ شاخص

Abstract

بهره برداری و استفاده غیر اصولی از منابع آب‌های زیرزمینی باعث افت سطح و کاهش کیفیت این آب‌ها شده است. این پژوهش با هدف مدلسازی تغییرات مکانی ویژگی‌های شیمیایی آب‌های زیرزمینی دشت بجستان با استفاده از روش‌های زمین آماری کریجینگ معمولی و کریجینگ شاخص جهت مصارف کشاورزی انجام گرفته است. پارامترهای شیمیایی از کل ویژگی‌های آب زیرزمینی و از کیفیت آب مربوط به 61 حلقه چاه انتخاب شدند. هر کدام از پارامترهای اندازه گیری شده با استاندارد مصرف FAO جهت کشاورزی مورد مقایسه قرار گرفت. از بین پارامترهای مذکور سه پارامتر سدیم (Na)، نسبت جذبی سدیم (SAR) و شوری (EC) از حد مجاز برای کشاورزی بیشتر بودند. در ابتدا نرمال بودن داده‌ها مورد بررسی و داده‌های غیر نرمال به روش لگاریتم‌‌‌‌گیری، نرمال گردیدند. سپس تجزیه و تحلیل واریوگرام‌ها برای این سه پارامتر محاسبه شدند. معیار ارزیابی در این پژوهش مقادیر میانگین خطا (ME) و مجذور میانگین خطا (RMSE) با استفاده از روش اعتبار سنجی بود. سپس نقشه‌های پتانسیل کمی مربوط به این سه پارامتر با استفاده از کریجینگ معمولی تهیه شد و در ادامه روش کریجینگ شاخص برای تهیه نقشه‌های ریسک عناصر کیفی در آب به کار گرفته شد. نتایج نشان داد پارامترهای EC و SAR در اکثر چاه‌ها از حد استاندارد بالاتر بوده و بیشترین محدودیت مربوط به EC در آب‌های زیرزمینی منطقه مورد مطالعه می‌باشد که در بیش از 59 حلقه چاه مهمترین عامل کاهش کیفیت آب می‌باشد و مصرف آب این چاه‌ها می‎تواند در دراز مدت باعث شورشدن و کاهش نفوذپذیری خاک گردند.