مبانی فقهی نظارت و بازرسی

Abstract

هرچند مهم‌ترین پشتوانه فکری و دینی در اسلام برای اعمال نظارت و بازرسی، اصل امر به معروف و نهی از منکر می‌باشد، اما پیامبر مکرم اسلام صلی الله علیه و آله صرفاً به بیان این اصل و مفاد و منافع آن اکتفا نکردند بلکه بنا بر گزارش‌های تاریخی، راهکارهای عملی برای اجرای نظارت و نهادینه کردن آن در جامعه اسلامی بیان فرمودند. خداوند متعال نیز همواره بر اعمال و رفتار انسان‌ها دقیقاً نظارت دارد و عملکرد انسان را در مورد ارزیابی و سنجش عادلانه قرارمی دهد، اساساً نظارت و بازرسی یکی از سنت‌های ثابت الهی است. با سیری در قرآن و همچنین روایات به جا مانده از معصومین(ع) همچون احادیثی که از پیامبر در رابطه با امر به معروف و نهی از منکر بیان شده و سیری در سیرة ایشان و توجهی که نسبت به امر نظارت در امور مسلمین داشته‌اند، نشان‌دهنده این امر مهم می‌باشد و با توجه به نتایج این نظارت و بازرسی‌ها، کارگزاران خود را مورد ارزیابی و سنجش قرار می‌دادند. پیامبر به عنوان رهبر جامعه اسلامی همواره مسلمین را در جهت بالاترین هدفش که برای آن برگزیده شده‌اند یعنی راهنمایی و ارشاد انسان‌ها در دستیابی به قرب الهی یعنی آنچه شایسته مقام انسانیت اوست رهنمون بوده و در اجرای این امر بر کلیه فعالیت‌ها و جریان‌ها نظارت داشته و بعد از خود این وظیفه مهم را بر عهده امام و سایر پیشوایان دینی نهاده‌اند. بر این اساس، در نظام مقدس جمهوری اسلامی، که افتخارش این است که نظامی دینی و اسلامی و پیرو دستورات الهی و پیامبر اکرم (ص) و امامان معصوم(ع) است، باید بر عملکرد مدیران و کارکنان سازمان‌ها دقیقاً نظارت وجود داشته باشد