مفهوم شناسی واژه صبر با تأکید بر شبکه معنایی این واژه در قرآن

Abstract

چکیده <br />در اسلام، یکی از کلیدهای اصلی ایمان، «صبر» معرّفی شده است؛ ولی دامنة معنایی این واژه در عرف عام، به قدری محدود شده که تنها در معانی «مکث، تحمّل سختی‌ها و قانع شدن در برابر وضع موجود» ظهور یافته است. براین‌‌اساس، ‌مقالة حاضر بر آن است که در یک فرآیند تدریجی، با لحاظ معنای وضعی، مفهوم اخلاقی و معنای عرفی متداول در عصر نزول قرآن و پس از آن با نگرشی فراگیر به کلّ متن قرآن، به تحلیل و بازیابی معنای صبر بپردازد. بررسی معنای صبر در دستگاه خاصّ قرآنی، مورد تأکید این پژوهش است؛ زیرا معناشناسی واژگان قرآن در دستگاه خاصّ معنا‌شناختی آن، از جمله مباحثی است که در نوع آثار لغوی و تفسیری، کمتر بدان توجّه شده است. در خصوص بافت قرآن کریم، باید گفت که این واژه با حفظ معنای لغوی و اصطلاحی با بسیاری از مفاهیم اخلاقی و دینی ارتباط معنایی پیدا می‌کند؛ براین‌‌اساس، تبیین ارتباط صبر با مفاهیم جدید نظیر ایمان، تقوا، اسلام، یقین، برّ و ... از دیگر مباحثی است که در این مقاله مورد توجّه قرار می‌گیرد.