بررسی تأثیر اراده در قواعد حاکم بر ارث از طریق نهاد وصیت

Abstract

<em>اراده به‌عنوان عنصر اصلی عقود و ایقاعات همواره از دریچه‌های مختلفی مدنظر فقها و حقوقدانان بوده و همواره آنان سعی داشته‌اند تا از زوایای مختلفی از جمله شرایط صحت، ضمانت اجرای نقض و... آن را مورد بررسی قرار دهند اما هیچ‌گاه عنصر اراده به‌عنوان عاملی که بتواند در قواعد ارث نقش داشته باشد چه به‌صورت مستقل و چه به‌صورت غیر مستقل مورد توجه نبوده و آنان اساساً مدخلیتی برای اراده در قواعد ارث قائل نبوده‌اند اگرچه در مصادیق و مباحث مختلفی آثار این اعمال اراده را پذیرفته و سعی در توجیه آن کرده‌اند. شاید عدم توجه به بحث مذکور به‌عنوان بحثی که به‌صورت مستقل بتواند مطرح باشد مبتنی بر این امر بوده که اساساً در رابطة با قواعد ارث چنین نگرشی وجود دارد که مطلقاً اراده در قواعد ارث حاکم نیست و ارث بنا بر ماهیت خود کاملاً غیرارادی و قواعد آن از قواعد آمره است. در این تحقیق سعی خواهدشد صور مختلفی از نهاد وصیت را که ممکن است ارادة مورث در قالب آن اعمال شود بررسی گردد تا روشن شود که بر خلاف آنچه مشهور است اراده می‌تواند تا حدودی در قواعد حاکم بر ارث تأثیرگذار باشد و آثار عملی تغییر قواعد ارث را به دنبال داشته باشد. این اعمال اراده می‌تواند شامل محرومیت از ارث، تغییر سهم‌الارث ورثه، اضافه کردن بیگانه‌ای به جمع وراث، قراردادن هریک از اعیان در سهم هریک از ورثه و... باشد. البته در این خصوص دیدگاه قانونگذار، فقهای امامیه و حقوقدانان نیز مورد بررسی قرار گرفته و ارائه خواهد شد.</em>