مقایسۀ تقلب نسبت به قانون و حیل شرعیه در حقوق خصوصی

Abstract

امروزه اهمیت واقعیتی به نام ضرورت قانون برای بقا جامعه و تنظیم روابط اجتماعی انسان‌ها بر کسی پوشیده نیست؛ به همین مناسبت بیشتر دانشمندان و صاحب‌نظران صرف‌نظر از افکار و عقاید خاصی که دربارۀ منشأ، مبنا و هدف قوانین و نظامات اجتماعی دارند. در این مسئله متفق‌القول‌اند که وجود قوانین و نظامات اجتماعی برای حفظ منابع و مصالح فردی و اجتماعی ضروری است لکن معمولاً افراد زیرک از طرق به‌ظاهر قانونی نقض قانون می‏کنند. در فقه اسلامی ‏نیز تحت عنوان حیل‌الربا مباحثی طرح شده است که در واقع، از جهات مبنایی مطابقت زیادی با مفهوم تقلب نسبت به قانون در فرهنگ غرب دارد؛ بنابراین، ما در این مقاله بعد از بررسی مبنایی این دو مفهوم و مقایسه آن‌ها به بررسی نظر مختار با تکیه بر مبانی حضرت امام خمینی(ره) در زمینۀ حیل شرعیه می‏پردازیم و در نهایت، به مواردی از مواد قانونی مربوط به بحث حیل و تقلب در حقوق ایران می‏پردازیم. به نظر می‏رسد از منظر مبنایی حیل شرعیه و تقلب نسبت به قانون نه در فقه اسلامی‏ و نه در حقوق موضوعه قابل پذیرش نیست.