معیار بازشناسی عقد از ایقاع

Abstract

بر اساس دیدگاه مشهور فقها و حقوق‌دانان، اعمال حقوقی منحصر به دو نوع عقد و ایقاع است و در ماهیت بسیاری از آنها تردیدی وجود ندارد. اما در خصوص عقد یا ایقاع بودن برخی از آنها، مانند وصیت تملیکی و جعاله، اختلاف ‌نظر ‌وجود دارد. منشأ این اختلاف نظر، تعدد و تفاوت معیارهایی است که برای تمایز عقد از ایقاع بیان شده است. روی‌هم رفته می‌توان چهار معیار برای تمایز یافت:<br /> <br /> عمل حقوقی اگر از دو ارادۀ وابسته ایجاد شود، عقد، و اگر از یک ارادۀ مستقل به‌وجود آید، ایقاع است.<br /> عمل حقوقی که با ایجاب و قبول به‌وجود آید، عقد، و عملی که فقط با یک ایجاب ایجاد شود، ایقاع است.<br /> عمل حقوقی اگر با شأن دو نفر مرتبط باشد، عقد، درغیر این‌صورت ایقاع است.<br /> عمل حقوقی که واجد تمام عناصر عمومی عقود باشد، عقد، و در صورتی که از نظر قانونی معتبر باشد، ایقاع است.<br /> <br /> نگارندۀ این نوشتار بر آن است که اولاً اثبات کند عمل حقوقی به دو قسم عقد و ایقاع تقسیم می‌شود و قسم ثالثی به نام برزخ بین عقد و ایقاع وجود ندارد، و ثانیاً با استناد به ادلۀ متعددی نشان دهد که معیار مناسب برای تمیز عقد از ایقاع، معیار اول است.