واکاوی نظریه بازی های دادرسی مدنی با تاکید بر بازی دادرسی همکارانه

Abstract

نظریه‌بازی‌ها شاخه‌ای از ریاضیات کاربردی هستند که در آن راهبرد و استراتژی هر بازیگر در تصمیم و رفتار بازیگر دیگر اثرگذار است. بنابراین نوعی وابستگی درونی بین منافع بازیگران (کنش‌گران) وجود دارد که انتخاب نوع بازی را نیز متأثر می‌کند. درواقع، نظریه‌بازی‌ها به دنبال تحلیل تعارض منافع بازیگران بر مبنای شیوۀ بازیِ انتخاب‌شده است. نظریه‌بازی دادرسی مدنی به دنبال واکاوی رفتار بازیگران دادرسی، به‌ویژه متداعیین، با هدف تحلیل رفتار دادرسی و دستیابی به انتخاب بهترین شیوۀ حل اختلاف است. اما متغیرهایی مانند انتظارات طرفین دعوا از سیستم قضایی، اطلاعات ناقص آنها، قواعد دادرسی ناکارآمد و انگیزه‌های غیرمنطقی، ممکن است اثر سوء بر «انتخاب استراتژی» داشته باشد و درنهایت نتیجۀ مطلوب از دادرسی به‌دست نمی‌آید. بازی دادرسی مدنی امکان دارد همکارانه (تعاونی) یا ناهمکارانه (غیرتعاونی) باشد. در بازی دادرسی مدنی ناهمکارانه، استراتژی هر بازیگر محافظه‌کارانه، و نتیجۀ بازی هم پیش‌بینی نشدنی و حذفی (برد- باخت) است. برعکس، در بازی دادرسی مدنی همکارانه، هر بازیگر از بازی بازیگر دیگر آگاهی دارد. اطلاعات بازیگران تا اندازه‌ای به اشتراک گذاشته می‌شود و نتیجۀ بازی را هم می‌توان پیش‌بینی کرد و غیر جمع صفری (برد– برد) است. در این نوشتار، ابتدا به مفهوم و ارکان نظریه‌بازی‌ها، و سپس به عناصر مؤثر بر انتخاب نوع بازی و انواع بازی دادرسی مدنی با تأکید بر بازی دادرسی مدنی همکارانه پرداخته خواهد شد.