مقامه نویسی و پیکارسک با تکیه بر مقامات حریری و داستان زندگانی عصاکش تُرمِسی

Abstract

سنت مقامه­نویسی در جهان اسلام با بدیع الزمان همدانی در قرن چهارم هجری به صورت رسمی مطرح شد. مقامات متأثر از اوضاع فرهنگی و اجتماعی حاکم بر جهان اسلام در میان عرب‌ها شیوع فراوان یافت و به مرزهای غربی جهان اسلام؛ یعنی اندلس رسید. از سوی دیگر، نوع ادبی خاصی در قرن شانزدهم میلادی در اسپانیا پا به عرصۀ وجود گذاشت که بی‌شباهت به مقامه­نویسی نیست. این نوع خاص که در نگارش داستان‌ها و رمان‌ها به کار گرفته شد، پس از مدتی در سراسر اروپا منتشر گردید. در این نوشتار به بررسی سابقۀ تاریخی و ویژگی‌های برجستۀ مقامات عربی، با تکیه بر مقامات حریری و مقایسة آن با داستان «زندگانی عصاکش ترمسی»- به عنوان اولین اثر برجستة پیکارسکی در غرب- پرداخته، همسانی­ها و ناهمسانی­های این دو نشان داده شد. از این رهگذر می‌توان علاوه بر ارائۀ نگاهی انتقادی- تطبیقی به مقامه­نویسی و رمان یا داستان پیکارسک، به تأثیر احتمالی مقامه‌نویسی در سنت پیکارسک‌نویسی مغرب زمین پرداخت.