نقد و بررسی مباحث بلاغی در مجموعۀ لطایف و سفینۀ ظرایف

Abstract

امروزه یکی از مهم‌ترین حوزه‌های مطالعات ادبی، نقد و بررسی آثار بلاغی از منظرهای مختلف است؛ این‌گونه مطالعات، به‌خصوص زمانی که روی آثار کهن‌تر و با دیدی انتقادی انجام شود، اهمیتی دوچندان می‌یابد. <em>مجموعۀ لطایف و سفینۀ ظرایف </em>تألیف سیف جام هروی،یکی از کهن‌ترین منابع بلاغت فارسی است که در سده‌های هشتم و نهم در شبه‌قاره تدوین شده است. بررسی مباحث بلاغی در <em>مجموعۀ لطایف</em> باتوجه‌به قدمت آن، برای ترسیم چشم‌اندازی از تاریخ بلاغت و روند تطوّر آن به‌ویژه در شبه‌قاره، اهمیت خاصی دارد؛ به این منظور، در این مقاله سعی شده است میزان نوآوری، تأثیرپذیری و همچنین اهمیت این اثر ازمنظر بلاغت بررسی شود. پس‌از مقایسۀ <em>مجموعۀ لطایف</em> با منابع عمدتاً بلاغی پیش‌از آن، روشن شد سیف جام در تدوین بخش بلاغت <em>مجموعۀ</em> <em>لطایف</em>، از منابع مختلف، بدون ذکر منبع و نام نویسندگان آنها، اقتباس کرده که به نمونه‌هایی از آن اشاره خواهد شد. همچنین در این پژوهش، برخی از اشتباهات بخش بلاغت <em>مجموعۀ لطایف</em>، در سه حوزۀ تعریف، مثال و تقسیم‌بندی‌، نقد و بررسی شده است؛ در پایان نیز، به برخی از نوآوری‌های <em>مجموعۀ </em>لطایف ازقبیل اصطلاح‌سازی برای مفاهیم بلاغی، نقد شعر شاعران گذشته، تقسیم‌بندی‌های تازه و مثال‌های نو اشاره می‌شود.