آسیب‌شناسی توصیف فعل مرکب در کتاب‌های دستور زبان فارسی (تعریف و اصطلاحات)

Abstract

توصیف و بررسی فعل مرکب، بخش گسترده‌ای از پژوهش‌های زبان‌پژوهان (دستورنویسان و زبان‌شناسان) را دربرگرفته است؛ ولی گویا همچنان این موضوع در ابهام است. به‌نظر می‌رسد یکی از عوامل این ابهام، روش به‌کاررفته در پژوهش‌هاست. ازاین‌رو زمینۀ اصلی این بررسی توصیفی-تحلیلی، آسیب‌های پدیدآمده در روش پژوهش دربارۀ فعل مرکب است که در پنج بخش «تعریف، اصطلاحات، مثال‌ها، ملاک‌ها و دلایل» از کتب دستور زبان پژوهیدنی است. البته در این نوشتار، فقط نتایج بررسی دو بخش نخست بیان شده است. ازجملۀ آسیب‌ها در بخش اصطلاحات، «بی‌توجهی به کاربرد متداول» و «عدم نظام‌مندی اصطلاحات» است که نشان‌دهندۀ آسان‌گیری زبان‌پژوهان در روش ارائه نتایج است. در بخش تعریف، آسیب‌هایی مانند «عدم جامعیت و مانعیت»، «تناقض تعاریف با مثال‌ها»، «ابهام و بی‌توجهی به نظام مفاهیم دستور زبان» دیده می‌شود. به‌نظر این آسیب‌ها پیامدی از ناشناخته‌بودن فعل مرکب در نزد زبان‌پژوهان است که خود، از نارسایی روش آنان در دو مرحلۀ «گردآوری» و «دسته‌بندی» مایه گرفته است.