گونه‌شناسی تطبیقی تذکره‌های فارسی و عربی در دوره صفویه و عثمانی

Abstract

تألیف تذکره‌های تخصصی نخستین گام جدّی در سنّت تاریخ‌ادبیات‌نگاری است. دورۀ صفویه و عثمانی را باید به‌راستی «عصر تذکره‌نویسی» در تاریخ ادبیات فارسی و عربی نامید؛ هم به اعتبار اقبال گسترده به این نوع نوشتار و شمار بالای آن و هم ازنظر کاربرد رویکردها و روش‌های نوین تألیف و تدوین. باتوجه‌به اینکه اساساً این گونۀ نثر از عربی به فارسی راه یافته ‌است و تذکره‌های فارسی غالباً الگوبرداری از نمونه‌های مشابه عربی است، در پژوهش حاضر با استناد به منابع کتابخانه‌ای و با شیوۀ توصیفی و تطبیقی، تذکره‌های فارسی و عربی، در فاصلۀ سال‌های 900-1200 قمری، رده‌بندی و گونه‌شناسی شده است. نتایج تحقیق بیانگر این است که دلایلی همچون افزایش شمار شاعران و نویسندگان و گستردگی کانون‌های ادبی عصر، گرایش تذکره‌نویسان را به کاربرد رویکردهای نو در تألیف و تدوین این گونۀ نوشتار سبب شده است.