کشش همخوان در زبان فارسی

Abstract

مقالۀ حاضر، در چارچوب واج‌شناسی مورایی، به توصیف رابطۀ میان دو ویژگیِ نواییِ کششِ واحدهای زبانی و وزن هجا در زبان فارسی پرداخته‌است. برای این منظور، فرایند کششِ جبرانیِ همخوان پس از کوتاه‌شدن درزمانی واکه مدنظر قرار گرفته‌است. داده‌های مورد بررسی، صورت‌هایی را شامل شده‌اند که در آنها، بنا به نظر صادقی (۱۳۹۲)، همخوان آغازین ستاک‌های فعلی پس از پیشوندهای امریِ مختوم به واکۀ کوتاه، امکان مشدد‌شدن داشته‌اند. نتیجۀ تحلیل داده‌ها در نظریۀ مورایی، شاهد دیگری در تأیید این نکته است که در زبان فارسیِ امروز، کشش واکه‌ها و همخوان‌ها ارزش واجی ندارد و تمایز معنایی به‌وجود نمی‌آورد، اما ارزش کمّی دارد و تمایز وزنی ایجاد می‌‌کند. در نظریۀ مورایی، تمایز وزنی میان هجاهای سبک، سنگین و فوقِ‌سنگین، بر اساس تعداد موراهای اختصاص‌یافته به واحدهای زنجیری بازنمایی می‌شود و فرایندهای واجی حساس به وزن هجا، مانند کشش جبرانیِ واکه‌ها و همخوان‌ها، با هدف حفظ تعداد موراها و ثبات وزنی هجا، به‌وقوع می‌پیوندند.