تحلیلی بر فرایند مضاعف‌سازیِ کامل در زبان فارسی بر مبنای نظریۀ دوگان‌سازیِ ساختواژی

Abstract

مقالۀ حاضر بر اقسام «مضاعف‌سازیِ[1]» کامل در زبان فارسی (شامل مضاعف‌سازیِ کاملِ محض[2]، مضاعف‌سازیِ کاملِ میانی[3] و مضاعف‌سازیِ کاملِ پایانی[4]) متمرکز می‌شود و ویژگی‌های نحوی و معناییِ برون‌دادِ این فرایندهای واژه‌سازی را در الگوهای متفاوت و متعدد مورد بررسی قرار می‌دهد. تحلیل الگوهای موردنظر در چارچوبِ نظریۀ جدیدِ «دوگان‌سازیِ ساخت‌واژی[5]»، موسوم به رویکردِ MDT (اینکلاس و زُول[6]، 2005)، انجام گرفته است که خود در مقامِ رفعِ کاستی‌های نظری و روش‌شناختیِ رهیافت‌های عمدتاً واج‌شناختیِ پیشین تدوین یافته است. پرسش این است که آیا الگوهای مضاعف‌سازیِ کامل در زبان فارسی مؤیّدِ یافته‌های نظریِ مدلِ دوگان‌سازیِ ساخت‌واژی هستند یا خیر؟ به‌عبارت‌دیگر، آیا می‌توان با توسّل به رویکردِ MDT، توصیف و تحلیلِ موجه و قابل‌قبولی از فرایندِ مضاعف‌سازیِ کامل در زبان فارسی ارائه داد؟ گردآوریِ داده‌ها به روشِ کتابخانه‌ای و با مراجعه به مراجعِ ساخت‌واژۀ زبان فارسی صورت گرفته است و الگوهای موردنظر با استفاده از «طرح‌واره‌های ساختمانیِ» معمول در رویکردِ دوگان‌سازیِ ساخت‌واژی تحلیل گردیده‌اند. در میانِ مهم‌ترین نتایجِ تحقیق که عمدتاً مؤید، و بعضاً مغایرِ یافته‌های چارچوبِ نظریِ مذکور بوده‌اند، می‌توان از موارد زیر یاد کرد: 1) الگوهای مضاعف‌سازیِ کامل در زبان فارسی محدود به سطحِ تحلیلِ ساخت‌واژی نمی‌شوند و دامنه‌ای متغیّر از واژه‌های منفرد تا ساخت‌های کاملِ نحوی را در بر می‌گیرند. 2) ویژگی‌های معناییِ مترتب بر برون‌دادِ فرایندِ مضاعف‌سازیِ کامل در زبان فارسی بسته‌به نوعِ الگوی موردنظر بر روی پیوستاری نسبی از معانیِ مؤلفه‌ایِ محض تا معانیِ اصطلاحی و استعاری تغییر می‌کند و در برخی از الگوها متأثر از تأثیراتِ بافتی است. 3) الگوهای حاصل از فرایندِ مضاعف‌سازیِ کامل در زبان فارسی بعضاً دارای ارزش سبکی هستند و در معرض محدودیت‌های کاربردیِ معین قرار دارند. 4) برخی از الگوهای مضاعف‌سازیِ کامل در زبانِ فارسی از جهاتِ مختلف، مخصوصاً از حیثِ ویژگی‌های معنایی، روشِ تحلیلیِ الگوی دوگان‌سازیِ ساخت‌واژی را به چالش می‌کشانند. <br clear="all" />

1. reduplication

[2]. pure full reduplication

[3]. medial full reduplication

[4]. final total reduplication

[5]. Morphological Doubling Theory (MDT)

[6]. SH. Inkelas & CH. Zoll