بررسی و تحلیل «فرآیند تفرد» در غزلیات سنایی

Abstract

«فرایند تفرد»، عاملی روانی است که رشد ذهنی و انکشاف درونی و ناخودآگاهانه‌ی بشر را در طول حیات او به تصویر می‌کشد و حتی هنگام رسیدن فرد به نقطه‌ی کمال و باروری، بر نحوه ی اتخاذ تصمیمات ارادی او تأثیر می گذارد. این فرآیند روانکاوانه به‌عنوان محور مرکزی شخصیت فردی، راهنمای درونی و حتی مرشد ناخودآگاه ذهن محسوب می‌شود و با گذر زمان، تفکر وی را به تکامل می‌رساند. باید در نظر داشت که غزلیات سنایی بازتابی از مفهوم شعر ناب (pure poetry) و سیری ناخودآگاهانه از اندیشه های شاعر است که به اوج جوشش و جلا می‌رسد؛ بنابراین با بررسی سیر تکامل روانی در غزل سنایی، به این نکته می‌رسیم که اندیشه‌های عرفانی موجود در آنها حالات دلالتمندی از این فرایند روحی – روانی را ته تصویر می‌کشد. این پژوهش بر آن است تا بهره گیری از روش توصیفی، میزان تأثیر قالب غزل و مفاهیم عرفانی را در تکامل روانی این حکیم و شاعر برجسته آشکار سازد. از این رو به نظر می‌رسد که کاربرد چند منظوره‌ای مفاهیم و زبان شطح آمیز، درونی سازی کهن الگوی «پیر دانا»، استحاله‌ی مفهوم آنیما در برخی غزل‌ها و تأثیر همه جانبه ی دین و عرفان در روان شاعر از عوامل مهمی است که روان وی را مرحله به مرحله به مرز تکامل نزدیک می‌سازد.