حقوق اساسی در اندیشه فقیهان مقاصدی

Abstract

فقیهان مسلمان اهل سنت، مقاصد شریعت را در سه شاخه ضروری، حاجی و تحسینی بررسی کرده و برای هر یک، تطبیقات بسیاری بیان نموده­اند. از سوی دیگر می­توان دو حق از حقوق اساسی انسان را حق حیات و حق آزادی دانست و بر مبنای این دو حق و در پرتو شریعت، دو اصل اصیل به عنوان اصل کرامت انسان و اصل برابری انسان­ها را پایه گذاری کرد. برای این منظور ارزش­های بنیادین اسلام و اصول، قواعد و احکام فقهی مربوط مانند؛ اصاله الحریه، اصاله عدم السلطه، اصاله عدم الولایه، قاعده اکراه، منشأ حقوق انسان، جایگاه مردم در حکومت و حقوق و اختیارات آن­ها، ادله شایسته سالاری در فقه اسلامی در قالب «نظریه الاهلیه»، نظریه «النصیحه لائمه المسلمین» و... از نگاه فقیهان مقاصدی مورد بررسی قرار گرفته و نشان داده شده که فقه، علاوه بر حوزه فردی و روابط خصوصی افراد، به اعتبار مجموعه تعالیم دینی، برای تنظیم زندگی انسان در عرصه‌های مرتبط با جامعه، سیاست و دولت، برنامه­ای جامع دارد و بیش از آنچه به عنوان حقوق اساسی معاصر با پیشینه­ای حدود دو قرن، مصطلح شده، اسلام حدود پانزده قرن قبل، آن را به بشریت اهدا نموده است. امروزه یکی از مهم­‌ترین مباحث مطرح در حوزه حقوق اساسی؛ حقوق فردی و آزادی‌های عمومی است، که در این مقاله به آن پرداخته شده است.