نص یا اجتهادی بودن مشروعیت میقات ذات عرق از دیدگاه اهل سنّت

Abstract

از میقات‌های پنج‌گانة حج و عمره، میقات ذات عرق است که به اهل عراق و مناطق شرق اختصاص دارد و مردم این مناطق در این میقات مُحرم می‌شوند؛ اما آنچه مطرح می‌شود این است که مشروعیت این میقات با نص (روایت نبوی) ثابت شده، یا این میقات پس از پیامبر9 و با اجتهاد برخی خلفا یا صحابه مشروعیت یافته؟ اهل سنت دربارة این قضیه دو قول نقل می‌کنند: برخی به نص بودنش (به‌وسیلة پیامبر9 ) قائل‌اند و برخی به اجتهادی بودن آن (به‌وسیلة خلیفه دوم). این پژوهش با توصیف و تحلیل گزاره‌ها و منابع اهل سنت و روش کتابخانه‌ای در پی یافتن پاسخ این پرسش است و در پایان نتیجه می‌گیرد که پیامبر9 میقات ذات عرق را مشروعیت داده و آن را مشخص کرده است و روایات صحیحه و مستفیضة بسیاری آن را تأیید می‌کند و همچنین می‌توان به گروهی که آن را اجتهاد خلیفة دوم می‌دانند، چنین پاسخ داد که چون خلیفة دوم مانند برخی دیگر احکام شرعی، از میقات قرار دادن این مکان توسط پیامبر9 آگاه نبوده، طبق اجتهاد خودش این مکان را میقات قرار می‌دهد و چون اجتهاد مقابل نص مشروعیت ندارد، دیگر نمی‌توان اجتهاد خلیفه دوم را در این باره مشروع دانست<br /> و گفت که مشروعیت میقات ذات عرق و مشخص شدن این مکان به‌عنوان میقات اهل عراق و شرق با اجتهاد او ثابت شده است، گذشته از اینکه اگر او حتی برای نخستین بار این اجتهاد را انجام می‌داد، بازهم میان اهل سنت دربارة حجیت قول و اجتهاد صحابی اختلاف وجود دارد و برخی مذاهب اهل سنت آن را حجت نمی‌دانند.