بررسی صورت¬های ارجاعی (ضمایر) در پاره¬ای از نامه¬های مولانا بر اساس رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی

Abstract

تحلیل­گفتمان­انتقادی، نوعی از تحقیقات تحلیل­گفتمان و رویکردی به زبان است که به مؤلفه­های گفتمان­مدار و پیامدهای سوءاستفاده از قدرت توسط افراد، گروه­ها و نهادهای مسلط، توجه می­کند. قدرت، یکی از مفاهیم عمدة مطرح در این رویکرد است که در این مقاله، سعی بر آن است تا یکی از عناصر زبانی­ای، که منعکس­کنندة قدرت در نامه­های مولانا هستند، بررسی شود. هدف از انجام این پژوهش، که روش‌تحقیق آن از نوع توصیفی-تحلیلی است، دریافتن این است که در 28 نامة مولانا رابطة قدرت در قالب ضمایر غیرمستقیم و مستقیم، متصل و منفصل، مفرد و جمع، چگونه منعکس شده است؟ این یافته نشان می­دهد در دوره­ای که مولانا می­زیسته، سیاسیون، در جایگاه قدرت بودند. بین مولانا و حسام­الدین چلبی (ردة مریدان)، رسمیت کمی وجود داشته که این امر نشان­دهندة این است که مولانا برای این رده، احترام قائل بوده است. یافتة دیگر، زیاد رسمی­بودن رابطة بین مولانا و ردة عروس، نسبت به رابطة وی با ردة فرزندان است. وجود این رابطة رسمی چه به میزان زیاد در ردة عروس و چه به میزان کم در ردة فرزندان، نشان­دهندة این است که مولانا برای این رده­ها احترام قائل بوده است.