نگاهی نو به قلعه میر غلام هاشمی، با توجه به عناصر سازنده بنا ( قلعه یا کاروانسرا)

Abstract

قلعه میرغام هاشمی در استان ایام و در روستای فرهاد آباد از توابع شهرستان دره شهر قرار دارد. بنای قلعه، بر طبق کتیبه موجود در قسمت ورودی آن، مربوط به دوره ی قاجاریه است. این کتیبه تنها مدرکی است که از بنا با نام قلعه یاد می کند. علیرغم معنایی که از این کلمه استنباط می شود در این بنا همانند قاع این دوره هیچ تمهیدات نظامی در نظر گرفته نشده است. هیچ نشانی از بر جهای دیدبانی با تیرک شهای بزرگ، درهای آهنی و خندق، انبار مهمات، زندان و...که از شاخص های معماری نظامی قاع ایران می باشند، در این جا دیده نمی شود. آن چه در این پژوهش مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته و یافته ی تحقیق را در بر می گیرد اثر معماری می رغلام هاشمی واقع در روستای فرهادآباد است. این پژوهش با روش توصیفی – تحلیلی و با گردآوری اطلاعات به صورت میدانی و مطالعات کتابخانه ای، به بررسی و تحلیل کارکرد اصلی بنا با مقایسه ی آن با دیگر بناهای مشابه از دوره ی قاجاریه، جهت روشن کردن کارکرد بنا و در نتیجه تصحیح وجه تسمیه ی آن پرداخته است. هدف پژوهش بر آن است که با تحلیل داد ه های موجود، کارکرد اصلی این بنا را مشخص سازد که قلعه است یا کاروانسرا. سؤال نگارندگان در این پژوهش مبتنی بر آن است که شاخصه های معماری به کار رفته در شاکله ی این بنا چگونه قابل تبیین است و فرضی هی تحقیق مبتنی بر آن است که مشخصه های معماری به کار رفته در این بنا مصداق کاملی از یک کاروانسرای قاجاری است. نتیجه ی پژوهش نشان می دهد که این اثر، کاروانسرایی از نوع کاروانسراهای خصوصی است که در کنار کارکرد اصلی خود، نقش حفاظتی و دفاعی را نیز بر عهده داشته است. این بنا، هم در امر کمک رسانی به مقررات مملکتی نظارت داشته و هم این که با تنظیم نمودن مناسبات اجتماعی روستاهای اطراف خود، عاوه بر راهنمایی قافله های کاروانی سود و عایدات فراوانی را نصیب خان منطقه نموده است.