تحلیل بینامتنی متن و نگاره‌های نسخه خطی 996ه. ق دیوان جیبی اکبرشاه

Abstract

در این پژوهش با رویکرد بینامتنیت به تحلیل نگاره‌ها و اشعار دیوان انوری نسخه خطی 996ه. ق (مطالعه موردی کتاب جیبی اکبرشاه) پرداخته شد. با لحاظ کردن پیکره مطالعاتی فرهنگ و هنر ایران و هند گورکانی و هم چنین دو نظام نشانه‌ای متفاوت متن کلامی و متن تصویر، بینامتنیت بینافرهنگی و بینانشانه‌ای تبیین شد و متناسب با پیکره مطالعاتی پژوهش حاضر بینامتنیت تعریف شد. برای مطالعۀ نمونه آماری که شامل سیزده نگاره این نسخه خطی انوری و اشعار مرتبط با نگاره‌ها است در مرحله نخست به تحلیل شرایط زیرمتنی و پیرامتنی حکومت گورکانیان هند به ویژه دوران اکبرشاه پرداخته شد پس از تبیین متن کلامی، متن تصویری بررسی شد و مولفه‌های مهم و موثر میان متن کلامی و متن تصویری آشکار شد. این پژوهش با رویکرد بینامتنی با هدف بررسی مؤلفه‌های مهم متن کلامی و متن تصویری و بازشناسی نگاره‌های این نسخه خطی صورت گرفته است. گردآوری داده‌ها با استفاده از کتب و مقالات و داده‌های اینترنتی بوده است. در نتیجه با تحلیل بینامتنی تأثیر نگارگری ایرانی در ساختار زیبایی‌شناسی نگاره‌ها و تأثیر نقاشی شمال اروپا در دورنماسازی و رنگ‌گذاری و همچنین تأثیر نقاشی هندی در نگاره‌های این نسخه خطی مزبور قابل بازشناسی بود. رابطه میان متن کلامی با متن تصویری براساس اشتقاق و برگرفتگی بود که بافتار اجتماعی در متن تصویر تأثیر بسیاری داشت.