ریشه یابی آداب و رسوم ایلخانان در شاهنامۀ ابوسعیدی با تأکید بر نگاره‌های سوگواری

Abstract

آداب و رسوم و سنت‌های اجتماعی در بستر زمان و با تغییر حکومت‌ها همواره به شکلی تازه جلوه‌گر شده است. این سنت‌ها در مراسم‌ مختلف، از جمله سوگواری، حضور داشته‌اند.‌ مغولان نیز در ابتدا به واسطۀ نوع زندگی بدوی خود آداب و رسوم خاصی داشتند که در انواع فعالیت‌های روزمره‌شان ظهور داشت. ایشان به این سنت‌ها، که در برخی موارد ریشه در اعتقاداتشان داشت، تا سال‌ها پس از حمله به ایران و استقرار و ایجاد حکومت عمل می‌کردند. پس از گرویدن ایشان به دین اسلام برخی از این سنت‌ها حذف و برخی دچار تحولاتی اساسی شد، اما برخی از آن‌ها از بین نرفت. ایلخانان مغول در جهت اهداف سیاسی خود به تألیف کتب تاریخی و مصورسازی آن‌ها (همچون شاهنامه) پرداختند. این کتاب‌ها آمیزه‌ای از وقایع دورۀ تاریخی ایلخانان است. شاهنامۀ ابوسعیدی از جملۀ این آثار است که در آن نگاره‌هایی با مضمون سوگواری وجود دارد. هدف این پژوهش بررسی آداب و رسوم ایلخانان مغول و چگونگی انعکاس آن در نگاره‌های شاهنامۀ مذکور با موضوع سوگواری است. بدین منظور، با بررسی مذهب و آداب و رسوم ایلخانان، به‌ویژه در سوگواری و آداب تدفین، و مطابقت با چهار نگاره از شاهنامۀ ابوسعیدی با موضوع سوگواری پاسخ به این سؤال پی گرفته می‌شود که آداب مورد نظر چگونه در چهار نگاره از شاهنامۀ ابوسعیدی با موضوع سوگواری ظهور یافته‌اند. بر این اساس، آداب و رسوم مربوط به سوگواری در آن دوره مطرح شده و در نگاره‌های مذکور بررسی شده است. یافته‌های این مقاله گویای آن است که نگاره‌های مذکور سنت‌های ایلخانان در اجرای مراسم سوگواری را نشان می‌دهند و با آنچه در منابع تاریخی از آداب و رسوم مردم آن زمان آمده است تطبیق‌پذیرند. این مقاله به روش توصیفی- تحلیلی انجام گرفته و اطلاعات آن به شیوۀ کتابخانه‌ای گردآوری شده است.