ویژگی‌های ساختاری تذهیب قرآن تاشی خاتون

Abstract

در سدۀ هشتم هجری و در میان شرایط آشوب‌زدۀ ایران، هنرمندان بسیاری به‌خاطر حمایت‌های آل‌اینجو به شهر شیراز روی آوردند و باعث رشد فرهنگی و هنری این شهر شدند. حاکمان شیراز در این دوره از هنرمندان حمایت کردند و در سایۀ حمایت آنها نسخ ارزشمندی ایجاد گردید. نسخ بسیاری که گویای توانایی خوشنویسان و مذهّبان مکتب شیراز است. در میان نسخ ارزشمندی که از دورۀ آل اینجو به یادگار مانده است، مصحف معروف به قرآن تاشی خاتون به دلیل دارا بودن حدّ بالایی از هنر خوشنویسی و تذهیب فوق العاده در تاریخ هنر مکتب شیراز از جایگاه رفیعی برخوردار است. با توجه به اهمیتی که نسخۀ مذکور در تبیین ویژگی‌های تذهیب دورۀ آل‌اینجو دارد در مقالۀ حاضر سعی بر این بوده تا تحلیلی ساختاری در مورد شیوۀ تذهیب و تزئین این نسخۀ ارزشمند صورت گیرد. منظور از تحلیل ساختاری دستیابی به نحوۀ ارتباط اجزای اثر و نحوۀ ارتباط اجزا با کلیت اثر است. در این پژوهش که به لحاظ ماهیت پژوهشی توصیفی – تحلیلی است، اطلاعات با استفاده از شیوۀ ترکیبی کتابخانه‌ای و میدانی گردآوری شده است؛ مطالعه و تعمق در تذهیب این نسخه قرآنی حاکی از آن بود که هنرمندان نوع تذهیب را متناسب با ویژگی‌های خوشنویسی اثر(خط محقق) در نظرگرفته‌اند تا صفحه‌آرایی و ترکیب‌بندی نهایی به ترکیبی هماهنگ و موزون تبدیل شود. از دیگر یافته‌های مهم این پژوهش به این نکته می‌توان اشاره کرد که هنرمندان به‌منظور ساماندهی نقوش تذهیب این قرآن ارزشمند ساختاری هندسی را در نظر گرفته‌اند.