مروری بر توزیع ژئوشیمیایی عناصرنادرخاکی در زغال سنگ ها، با نگرشی بر زغال سنگ های ایران

Abstract

در زغال سنگ‌ها، علاوه بر عناصر اصلی و فرعی، عناصر نادر خاکی یافت می شوند. در سال های اخیر بازیابی عناصر نادر خاکی(REE) از ذخایر زغال سنگ به عنوان محصول جانبی در بسیاری از کشورها می تواند به کاهش بحران مواد اولیه فعلی کمک کند. با توجه به تنوع کارهای تحقیقاتی انجام شده در این زمینه و عدم وجود یک مقاله مروری ، انجام این کار پژوهشی ضروری است. هدف از نگارش این مقاله مروری بر توزیع ژئوشیمیایی عناصرنادرخاکی در زغال سنگ ها، با نگرشی بر زغال سنگ های ایران است. نتایج این تحقیقات نشان می دهند معمولاً مقدار عناصر نادر خاکی سنگین نسبت به عناصر نادر خاکی سبک در زغال سنگ‌ها نسبت به شیل‌ها و کندریت ها زیادتر است. نسبت Ce/Yb در شیل‌های معمولی 4 تا 6 و در زغال سنگ‌ها و شیل‌های زغالی این نسبت حدود 7 الی 8 می باشد. سه منشا برای این غنی شدگی مطرح شده است عبارتند از: منشا آلی، جذب سطحی توسط کانی های رسی موجود در حوضه های زغالی و منشا معدنی و رسوب همراه با مواد آلی در حین تشکیل زغال. هم چنین مطالعات نشان داده است تمرکز عناصرنادر خاکی در خاکستر حاصل از احتراق زغال سنگ بیشتر از خود زغال سنگ است، استخراج این عناصر از خاکستر آسان تر از معدن کاری زغال سنگ است و این امر موجب کاهش چشم گیر مشکلات زیست محیطی ناشی از خاکسترهای حاصل از احتراق می گردد. مطالعه زغال سنگ های البرز( کارمزد، لوشان، شاهرود) وایران مرکزی(طبس، هشونی، پابدانای اصلی، چشمه پودنه، هجدک) نشان داده است عیار عناصر نادرخاکی در زغال سنگ های ایران بیشتر از متوسط عیار این عناصر در پوسته فوقانی وزغال سنگ های جهان مثل زغال های چین و آمریکا است.