چین‌خوردگی واحدهای نئوژن؛ شاهدی بر تکتونیک فعال در شمال‌غرب بیرجند

Abstract

زمین­ساخت منطقه شمال­غرب بیرجند عمدتا تحت تاثیر عملکرد بخش غربی پهنه گسلی شکرآب قرار دارد. نتایج چهار شاخص SL, Smf ,Vf و Er در شمال­غرب بیرجند، مقادیر بالایی را برای SL (707) و Er (58/0) و مقادیر پایینی را برای Vf (94/0) و Smf (14/1) نشان می­دهد که همراه با شواهد نوزمین­ساختی مثل قطع­شدگی و کج­شدگی در رسوبات کواترنری، وجود سه نسل از تراس­های رودخانه­ای بریده شده، پشته­های مسدود کننده و پرتگاه­های گسلی، حاکی از پویایی زمین­ساختی در این منطقه می­باشد. هم­چنین میزان بعد فرکتال آبراهه­هابرای این بخش گسل393/1 می­باشد که فعالیت بالای زمین­ساختی را تائید می­کند. مقطع عرضی عمود بر این پهنه گسلی، نشانگر سه گسل با روند شرقی غربی موازی با هم می­باشد. با توجه به رخداد مهاجرت عرضی در این منطقه، و هم­چنین انطباق کانون زمین­لرزه اخیر بر روی چین راندگی شمال­غرب بیرجند، برخاستگی رسوبات در امتداد روند دوم گسلی (F2) را به عنوان چین­خوردگی وابسته به گسل معرفی می­کنیم. این تاقدیس، چینی نامتقارن با یال شمالی کم شیب و یال جنوبی پرشیب می­باشد که برخاستگی بیش­تر در دامنه شمالی را نشان می­دهد؛ و در اثر عملکرد آن به همراه پس راندگی با شیب در جهت جنوب، موجب برخاستگی تاقدیس شده­اند. با توجه به اختلاف شیب یال­های­ شمالی و جنوبی تاقدیس شمال غرب بیرجند و هم­چنین اختلاف ارتفاع محل اتصال یال تاقدیس به دشت شمالی نسبت به محل اتصال تاقدیس به دشت جنوبی و هم­چنین ظهور پرتگاه­های موازی با گسل اصلی به دلیل رشد و مهاجرت عرضی گسل، که خود را با تغییرات توپوگرافی در مقطع چین­خوردگی نشان می­دهند، چین­خوردگی در شمال­غرب بیرجند را از نوع چین­خوردگی وابسته به انتشار گسل در نظر می­گیریم.