پالئوپالینولوژی و پالئوبیوژئوگرافی سازند جیرود (دونین پسین) در برش کلاریز، شمال خاوری دامغان، البرز مرکزی

Abstract

سازند جیرود در برش کلاریز، شمال خاوری دامغان، از 220 متر تناوب کنگلومرا، کوارتزیت، ماسه­های قرمز و قهوه­ای در قاعده و در ادامه آهک­های فسیل­دار تیره رنگ با میان لایه­هایی از شیل­های نازک لایه تیره تشکیل شده است. در این محل مجموعه مذکور با ناپیوستگی فرسایشی روی سازند میلا و ظاهراً به صورت تدریجی زیر آهک­های سازند مبارک قرار دارد. پالینومورف­های متنوعی با حفظ­شدگی نسبتاً خوب شامل 13 جنس و 26 گونه از میکروفیتوپلانکتون­ها (4 جنس و 9 گونه سیست پرازینوفیت و 9 جنس و 17 گونه آکریتارک)، اسپورها (منحصراً شامل 14 جنس و 21 گونه از اسپورهای ترایلت) و اسکلوکودونت­ها در نهشته­های مورد مطالعه وجود دارد. علاوه بر این، کریپتوسپورها نیز، البته با فراوانی نسبی کمتر، دیده می­شوند. با توجه به حضور فرم­های فسیلی شاخص مانند: Cymatiosphaeraperimembrana, Papulogabata annulata, Tornacia sarjeantii, Unellium lunatum, Unellium piriforme,Deltotosma intonsum, Geminospora lemurata, Densosporites spitsbergensis, Cymbosporites catillus, Punctatisporitesplanus سن دونین پسین (فرازنین تا اوایل فامنین) برای رسوبات مورد مطالعه در نظر گرفته می­شود. عدم حضور اسپور شاخص Retisporalepidophytaدر پالینوفلورای سازند جیرود، وجود نهشته­های اواخر فامنین در این برش چینه­شناسی را با تردید مواجه می­کند. در این برش، پالینومورف­های موجود در نمونه­های مختلف شبیه به یکدیگر بوده و مجموعه نسبتاً یکنواختی را تشکیل می­دهند که به صورت یک اجتماع فسیلی غیر رسمی (assemblage zone I) معرفی شده است. حضور همزمان اسپورها و پالینومورف­های دریایی، معرف تشکیل رسوبات سازند جیرود در محیط دریایی حاشیه قاره­ایست. وجود اسپورهای متعلق به Progymnospermopsida, Cycadopsida, Zosterophyllopsida, Rhyniopsida, Filicopsida, Lycopsida, Barinopsida, Equisetopsida, نشان دهنده وجود نمونه­هایی از گیاهان مذکور در پوشش گیاهی اطراف محیط تشکیل رسوبات سازند جیرود در برش مورد مطالعه است. فراوانی فرم­هایی از قبیل Densosporites, Punctatisporites, Geminospora, Cymbosporites,در این مطالعه نشان می­دهد گیاهان منتسب به Lycopsida و Filicopsida در پوشش گیاهی اطراف محیط مذکـور فراوان­تر بودند. مقایـسه پالینومورف­های مورد مطالـعه با پالینومورف­های تقریباً همزمان مناطق دیگر ایران و جهان بیانگر شباهت قابل توجه با پالینومورف­های موجود در نهشته­های دونین بالایی البرز، ایران مرکزی و غرب استرالیا است. بر این اساس احتمالاً ایران و استرالیا در این زمان در عرض­های جغرافیایی تقریباً مشابهی قرار داشتند و راه­های ارتباطی (مسیرهای مهاجرت) بین البرز و ایران مرکزی وجود داشت.