بررسی تطبیقی نگارۀ دیو در مکاتب نگارگری دوران ایلخانی و تیموری

Abstract

در هنر نگارگری، نگارگران تمامی مکاتب ذهنیتی کامل و فعال دربارة نبرد کیهانی میان آفرینش اهریمنی و آفرینش ایزدی داشتند. در این میان دیو که نماد اهریمن و دشمن است با چهره­های حیوانی با شاخ ودم و عریان، با سلاح­های بدوی و دیگر موارد نشان داده­ شده است. نگارگران با نمایش این ویژگی­ها به نوعی به برتری آفرینش ایزدی در مقابل آفرینش اهریمنی اشاره کرده­اند. هدف اصلی پژوهش، بررسی نقش دیو در نگاره­های دورة ایلخانی و تیموری (هرات وشیراز) و تفاوت طراحی نگاره­های آن است. سؤالات اصلی پژوهش عبارتند از؛1- ویژگی­ها و شاخصه­های شکلی دیو در نگاره­های دورة ایلخانی و تیموری چیست؟2: تفاوت چهرۀ دیوان در نگاره­های دورة ایلخانی و تیموری چگونه قابل تبیین است؟ نتایج پژوهش نشان می­دهد، دیو در نگاره­های این دوران با توجه به وجه حیوانی آن ترسیم و با ویژگی­های حیوانی در کالبد آدمی نقش شده است. از سویی دیگر تفاوت در تصویر نقش آن در این مکاتب ابتدا برگرفته از وجه استعاری شاهنامه و سپس تلقی شخصی نگارگر و خوانش او از متن، سلیقة هنری دوران او و مکتبی که در آن رشد کرده و یا اقتضای شرایط اجتماعی و فرهنگی او است. این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی و تطبیقی و براساس مطالعات کتابخانه­ای انجام شده است.