جستاری در تبارشناسی ماده «قرأ» در ساخت واژه «قرآن

Abstract

<em>جستجوی ریشه و نحوه ساخت برخی از واژگان غریب و کم کاربرد قرآن کریم، دغدغه‌ای است که در طول تاریخ اسلام ‏بسیاری از عالمان لغت و زبان‌شناسان را به خود مشغول داشته و باعث شده نظریه‌های متعددی در این خصوص تولید شود، ‏همانند نظریه وجود واژگان دخیل یا نظریه تشکیل شدن زبان قرآن از مخلوط زبان‌های عربی و آرامی. ‏به نظر می‌رسد از جمله دلایل وجود ابهام در رابطه با ریشه این واژگان و طرح نظریات مختلف، عدم وجود روش‌های ‏معتبر و نظام‌مند جهت جستجو و مطالعه زبان‌ها باشد. از این روی، در این مقاله تلاش شده برای پاسخگویی به این سوال ‏تاریخی در حوزه زبان‌شناسی، و همچنین معرفی روشی برای جستجوی ریشه واژگان قرآنی، با استفاده از الگوی مطالعه ‏تبارشناسی زبانی، به جستجوی ریشه واژه «قرآن» به عنوان یکی از پرکاربردترین واژگان قرآنی و در عین حال مبهم‌ترین آنها ‏پرداخته و از این رهگذر، ضرورت اتخاذ رویکرد ریشه‌شناسی در تحلیل مؤلفه‌های لغوی واژگان قرآنی را تبیین نمائیم.‏</em><em>آنچه به ابهام واژه «قرآن» در پژوهش‌های امروزین افزوده، عدم تحلیل ماده «قرأ» است. به صورتی که محققان ‏در این حوزه ‏صرفاً با استناد به گزارش لغویان متأخر، به بررسی ابعاد مفهومی و غیر لغوی این واژه پرداخته‌اند، که همین امر باعث شده ‏برخی در اشتقاق‌ و حتی تلفظ‌ و مفهوم‌ واژه‌ «قرآن» اختلاف‌ نظر داشته‌ و آراء متفاوتی‌ بیان‌ کنند. در این پژوهش با مراجعه ‏به فرهنگ لغت دیگر زبان‌های آفریقایی ـ آسیایی همچون زبان‌های؛ سامی، عبری، ‏آرامی، حبشی، اکدی و سریانی، ‏کاربردهای ماده «قرأ» استخراج و چگونگی ساخت‌های مختلف آن تبیین شده است.‏</em>