بررسی معانی شعاعی عناصر بافت‌بنیان در گفتمان قرآنی‌

Abstract

«معنای شعاعی» مجموعه­ای از خطوط جانبی متشکل از سایه­معناهاست که زاییدۀ عناصر بافت­بنیان و دریافت­های عاطفی در موقعیتی کاربردگرا است. مطالعۀ سازه­های بافت­بنیان در قرآن کریم در دو ساختار درون­متنی و برون­متنی معانی شعاعی و فراوضعی را در این معجزۀ جاوید فراهم می‌سازد و دریچه­ای نو به‌ سوی اعجاز ادبی قرآن می­گشاید. براین اساس در نوشتار حاضر کوشش شده است تا با کاربست دانش معناشناسی و تکیه بر روش توصیفی- تحلیلی به نقش موثر معانی شعاعی در وظیفه‌مند ساختن متن قرآن برای اثربخشی بر روح و جان مخاطب و درک بهتر مقاصد آیات این کلام وحیانی اشاره شود و به این سوال اساسی پاسخ داده شود که معانی شعاعی قرآن محصول چه ابعادی از عناصر بافت‌بنیان است. بررسی‌ها نشان داد که سازوکارهای هنجارگریزی، آرایش واژگانی، همخوانی آواهای واکدار و بی­واک، تکرار، استعاره، مجاز و... به عنوان مهم‌ترین عناصر بافت زبانی در تولید معانی شعاعی نقش بسزایی دارند؛ همچنان‌که در بافت غیر زبانی رعایت موقعیت‌های دینی، روانی و تابوهای اجتماعی و... معانی شعاعی برجسته‌ای را خلق کرده است.