مروری برابعاد نظریه «تجلی» در عرفان اسلامی

Abstract

چگونگی پیدایش کثرات، همواره ذهن اندیشمندان را به خود مشغول داشته است . اهل عرفان در مقابل سه نظریه خلق ، صدور و تکوین، نظریه تجلی را مطرح کرده اند .در نظریه تجلی عشق حق به ذات خویش عامل تجلی پیدایش کثرات است. از دیدگاه عارفان مبنای آیه بودن عالم که در قرآن کریم استعمال شده همان تجلی و آشکار ساختن کمالاتی است که به نحو بسیط در عالم غیب و الوهیت ذات حق وجود دارد. اما ایجاد اشیاء در عین حال که ظهور است و باعث ارائه و انعکاس کمالات حق، متضمن اخفای حق نیز هست ؛ زیرا از کمالات بی نهایت ، تنها پرده ای و شمه ای را ارئه می دهند. هر موجودی به حسب صلاحیت ویژه خود هستی پاک او را نشان می دهد. این موجود صمد ، لایتناهی و بسیط مطلق، خلاءیی باقی نمی گذارد تا غیری رخ نماید. در نتیجه کثرات جز وجه و جلوه ای از آن نیست پس کثرت های عالم،عین تعلق و ارتباط به حضرت حق است تنها کودک است که تصویر در آینه را موجود مستقل می پندارد. تجلی صفات جمال وجلال در مراتب گوناگون ظهور ظاهر می شوند و ظهور ذات در مظاهر صفات را اسماء حسنا می نامیم. در این نوشتار با مروری برآثار اهل عرفان ابعاد مختلف نظریه تجلی از جمله مفهوم شناسی تجلی ، تلازم تجلی و وحدت شخصیه وجود ، اقسام تجلی ، توجیه کثرات در نظریه تجلی، تفاوت علیت و تجلی ، عینیت آیت وحجاب در نظریه تجلی و در آخر برخی از شبهات این نظریه ،طرح وپاسخ داده می شود.