بازیابی گزارش های کتاب المغازی در تفسیر قمی.

Abstract

بررسی جایگاه سیره نبوی در منابع نخستین شیعی، از جمله مسائل مورد توجه تاریخ‌پژوهان بوده و تاکنون به انتقاد کمبود منابعی با موضوع سیره نبوی در جوامع شیعی پاسخ مناسبی داده نشده است. صرف نظر از علل و عوامل این کاستی، جستاری در منابع غیر تاریخی و استخراج گزارش‌های سیره نبوی می‌تواند به اثبات سیره‌نگاری در منابع شیعی انجامد. کتاب تفسیرقمی از جمله منابعی است که گزارش‌های سیره در آن دیده می‌شود. مقاله حاضر با نگرشی موردی به گزارش‌های سیره نبوی در این کتاب پرداخته و نمایی از آن را ارائه می‌دهد. گرچه در منابع متقدم و متاخر به کتاب المغازی علی بن ابراهیم اشاره شده است و می‌توان احتمال داد گزارش‌های کتاب مغازی او در بدنه دیگر کتب و به ویژه تفسیر منسوب به وی وارد شده و بر اساس یک روند طبیعی، خود کتاب کنار گذاشته شده است، اما تحقیق حاضر صرفا به استخراج گزارش‌های سیره و مغازی پرداخته و بازسازی کتاب مفقود المغازی را به مجالی دیگر وامی‌گذارد. دستاورد پژوهه حاضر، اثبات وجود گزارش-های سیره نبوی و به ویژه مغازی در منابع شیعی از گذر استخراج موردی در تفسیرقمی است؛ با توجه به این که گفتمان مسلط در اعصار گونا‌گون، پرداختن به موضوعات اختصاصی اعتقاد شیعی را اقتضا می‌کرد و کمبود منابع سیره نبوی در جوامع شیعی در مقایسه با اهل سنّت قابل دفاع است.