بازتاب تأویلهای قرآنی مثنوی مولوی در مثنوی های سلطان‌ولد

Abstract

مثنوی معنوی از آثار بزرگ عرفانی است که مولوی در این مجموعه با گفتمان قرآنی خود آموزه­ها و تعالیم بسیاری را در اختیار سالکان قرار می­دهد. وی در عرصۀ تأویل آیات قرآن نیز نظرات خاصی دارد و با ذوق عرفانی خود سعی کرده جوانب مختلف معنایی آیات قرآن را تشریح کند. اولین کسی که به تقلید از مولانا به سرودن مثنوی پرداخت و از آموزه­های مثنوی معنوی بهره برد، فرزندش سلطان­ولد است؛ وی اگر چه در عرصۀ عرفان به تجربیات جدیدی دست یافته، لیکن منظومۀ فکریش بسیار متأثر از بزرگان طریقۀ مولویه خصوصاً پدرش مولاناست. تأمل در مثنویهای سه­گانۀ او نشان می­دهد که بسیاری از تأویلهای قرآنی مثنوی مولانا در این آثار بازتاب یافته است. نگارندگان در این جستار نظرات مولانا در مورد تأویل و معانی خاصی را که از آیات قرآن بیان می­کند، بررسی می­کنند و میزان تأثیر آنها را در مثنویهای سلطان­ولد آشکار می­سازند.<br /> بر اساس نتایج این پژوهش مشخص می­شود که مولانا و به تأسی از او سلطان­ولد کلام خود را تفسیر قرآن می­دانند و معتقدند که گفتار اولیای فانی مانند وحی راهگشای انسانهاست؛ پس مفسر قرآن اولیای الهی هستند، نه سخرگان هوس. در نظرگاه آنها قرآن لایه­های معنایی متعددی دارد و تکیه بر ظاهر قرآن به هیچ روی شایسته مردان الهی نیست. مولانا بر آن است که اولیای واصل فقط تا بطن سوم قرآن را درک می­کنند، لیکن سلطان­ولد معتقد است افراد روحانی تا بطن سوم را درک می­کنند و درک لایه­های معنایی دیگر در انحصار اولیای معشوق است.<br />