نقش‌ها و طرح‌های مشترک دست‌بافته های بی گره سیستان

Abstract

دست­ بافته­ های سیستان با نقش‌ها و کاربرد خاص خود به دو دستۀ «داری» و بدون« دار» تقسیم می‌شوند. دست‌ بافته­ های«داری» آن گروه از دست‌بافته ­ها هستند که برای تولید آن ­ها نیاز به دار مخصوص و فضایی مشخص است اما دست‌بافته­ های بدون‌دار، بدون امکانات گفته شده تولید می‌شوند. انواع ریسمان­ های پشمی، مویی و انواع حصیر که اغلب به وسیله زنان عشایری بافته می‌شود از این دسته‌‌اند. این دست‌بافت‍ه‌های متنوع، دارای نقوشی مشترک هستند که در تولیدات مختلف بی‌گره بعضاً به کار می‌روند. با توجه به این موضوع در این پژوهش به بررسی تولیدات مختلف دست‌ بافته‌های بی گره سیستان از لحاظ کاربرد نقوش مشترک در آن‌ها پرداخته می‌شود. گردآوری داده­ ها به صورت میدانی و کتابخانه ­ای و روش ارائه تحقیق توصیفی-تحلیلی است. نتایج نشان می ­دهد که نقوش «جلیک»، «مهر و نیمک»، «چپراس»، «کوش»، «سورمهریا نقش قرمز»، «کارچک»، «عجب»، «گوشواره»، «ماه و روچ»، «هشت چم یا هشت چشم»، «تاس کت»، «بازوبند»، «پنجه» و «تعویذی» در دست­ بافته­ ها استفاده می ­شود. از این میان نقش مشترک همه دست ­بافته­ های بی گره با بیشترین کاربرد، نقش هشت چشم است. همچنین نقش هشت ­چشم، ماه و روچ، تاس کت و پراس بیشترین کاربرد را در انواع دست­ بافته ­ها دارد و نقش گوشواره با کمترین میزان در انواع دست ­بافته­ ها ظاهر شده است.