نقش محبت در آفرینش از دیدگاه عرفان اسلامی

Abstract

در عرفان اسلامی، اصلی‌ترین عامل خلقت آفرینش، محبّت ذاتی حق‌تعالی به ذات اقدسش است؛ به سبب اینکه همه محبّت‌ها از محبّت آن محبوب ازلی نشأت می‌گیرد، که خود هم محبّ است و هم محبوب، و جایگاه این محبّت در ماسوی‌اللّه، روح است که با محبّت حق عجین شده، جلوه‌ای از آن در هر موجودی به میزان سعه وجودی‌اش تجلّی یافته است؛ و چون انسان بیشترین ظرفیت برخورداری از محبّت را دارد، در این عرفان از او به عنوان اشرف مخلوقات یاد می‌شود. روح و محبّت به جهت اتصال به حق‌تعالی ازلی و ابدی‌اند و نخستین جلوه محبّت حق در روح خاتم‌الانبیا – محمّد مصطفی (ص) – متجلّی شده است که آن را حقیقت محمّدیّه می‌گویند. بنابراین، هر موجودی هر بهره‌ای از محبّت حق داشته باشد به واسطه این ویژگی حضرت ختمی‌مرتبت (ص) است. در پژوهش حاضر، ضمن بیان اجمالی اقسام محبّت و مراتب و لوازم آن، به کیفیت سریان و جریان محبّت میان خالق و مخلوق و نقش آن در نظام آفرینش از دیدگاه عرفان اسلامی و عارفان مسلمان پرداخته‌ایم و به این نتیجه رسیده‌ایم که اسما و صفات حق‌تعالی تنها به واسطه حقیقت محمّدیّه و مظاهر تامّ و تمام آن در ماسوی‌اللّه – عوالم غیب و شهود – تجلّی می‌یابد.