تعیین ترکیب‌پذیری عمومی و خصوصی هفت ژنوتیپ‌ پنبه با استفاده از تلاقی دای الل

Abstract

عملکرد بالای وش هدف نهائی یک برنامه اصلاحی در پنبه است. به منظور دستیابی به این هدف، تولید ارقام هیبرید گام مهمی در افزایش تولید محسوب می‌شود. تولید بذر هیبرید در پنبه به روش تلاقی دای الل، یکی از روش‌های مناسب در تولید بذر هیبرید است. در این تحقیق، به منظور تعیین قابلیت ترکیب پذیری عمومی و خصوصی در پنبه، تعداد هفت ژنوتیپ پنبه به روش دای آلل 7×7 یک جانبه تلاقی داده شدند. این بررسی در مدت دو سال انجام شد، به این ترتیب که در سال اول تلاقی‌ها انجام و در سال دوم، والدین به همراه هیبریدهای دای الل حاصله (مجموعاً 28 ژنوتیپ) به‌منظور بررسی میزان موفقیت دورگ گیری و محاسبه درصد هتروزیس‌، در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار ارزیابی شدند. ژنوتیپ‌های مورد مطالعه شامل Lambright، Tabladilla، B -557، Sindos-80، Zeta -2، Tashkand-2 و NO.200 بود. در این مطالعه برخی از صفات مورفولوژیکی و کمی پنبه از قبیل درصد بوته‌های بارده، ارتفاع بوته، وزن متوسط قوزه، تعداد متوسط قوزه، عملکرد کل وش و درصد زودرسی مورد ارزیابی قرار گرفتند. تجزیه و تحلیل داده‌های آماری بدست آمده نشان داد که هیبرید Tashkand-2 × NO.200 با متوسط عملکرد 5139 کیلوگرم در هکتار برتر بوده و در کلاس نخست قرار گرفت. همچنین هیبریدهای Tabladilla B.557×، Tabladilla Tashkand-2× و B.557 NO.200× به‌ترتیب با 80، 78 و 77 درصد زودرسی، زودرس تر از بقیه بودند. از نظر درصد هتروزیس برای صفت عملکرد، هیبرید Sindos-80_×Lambright با 4/33 درصد نسبت به والد برتر خود و برای صفت زودرسی هیبرید ×Lambright NO.200 با 5/26 درصد نسبت به والد برتر جزو برترین هیبرید‌ها بودند. در میان والدها، ژنوتیپ‌های Lambright و Tashkand-2 از نظر صفات عملکرد و زودرسی ترکیب شونده‌های عمومی خوبی بودند. همچنین هیبریدهای NO.200×Tabladilla و Tashkand-2×Tabladilla بیشترین ترکیب پذیری خصوصی را از نظر صفات عملکرد و زودرسی به خود اختصاص دادند. با این نتایج توصیه می‌شود هیبریدهای بدست آمده براساس نیازهای منطقه در سطح وسیع تکثیر و در اختیار تولیدکنندگان قرار گیرد.