صدق در فلسفه علم پوپر و مفهوم سمانتیکی صدق تارسکی

Abstract

مفهوم صدق در فلسفه‌ی علم پوپر از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است و این موقعیت منحصر به فرد، به ویژه وامدار آشنایی وی با آلفرد تارسکی و مفهوم سمانتیکی صدق وی است. برداشت پوپر از مفهوم سمانتیکی صدق تارسکی را که منطبق با نظریه‌ی تطابقی صدق است حداقل از سه منظر متفاوت می‌توان نقد کرد. نقد اول، نقد نظریه‌ی تطابقی صدق است فارغ از این که مدافع آن پوپر یا هر فیلسوف دیگری باشد. موضوع نقد دوم اما، برداشت پوپر از صدق تارسکی است. در این نقد به دو پرسش زیر پرداخته می‌شود: اول این‌که آیا خود تارسکی نظریه‌ی سمانتیکی‌اش را نظریه‌ای تطابقی می‌دانست؟ (یا حداقل می‌خواست که چنین باشد؟) و دوم این‌که فارغ از خواست خود تارسکی، آیا پوپر در به کارگیری آن به عنوان نظریه‌ای تطابقی صدق بر حق بود و نیز این‌که اساساً می‌توان چنین برداشتی از نظریه‌ی سمانتیکی صدق تارسکی ارائه کرد؟ نقد سوم هم نقدی درونی است به این معنا که به این پرسش می‌پردازد که فارغ از درستی یا نادرستی برداشت پوپر از نظریه‌ی سمانتیکی صدق تارسکی، چنین برداشتی از صدق با دیگر آموزه‌های پوپر در حوزه‌های مختلف اندیشه‌ی وی (به‌ویژه دریافت وی از ساختار واقعیت) در توافق هست یا خیر؟ در این گزارش به نقد دوم پرداخته‌ شده است. ابتدا هسته‌ی اصلی نظریه‌ی سمانتیکی صدق تارسکی معرفی شده است و در ادامه تفسیر پوپر و دو نقد مطرح شده بر این تفسیر بررسی شده‌اند.