بررسی مکانیزم‌های دفاعی روان‌شناختی در رمان پل معلق

Abstract

در روان تحلیل­گری سنتی و جدید بسیاری از مفاهیم و نظریه­ها به طور مستقیم با مفهوم ناهشیار ارتباط دارند. در این میان مکانیزم­های دفاعی فروید جهت تبیین عملکرد دفاعی دستگاه روانی در برابر اضطراب و تنیدگی معرفی شده­اند. این پژوهش به بررسی مکانیزم­های دفاعی روان‌شناختی در رمان <em>پل معلق</em> اثر محمدرضا بایرامی می­پردازد. بیشتر آثار بایرامی سبکی رئالیستی دارد. <em>پل معلق</em> که یک رمان جنگی، اجتماعی و روان‌کاوانه است که براساس تجربه بایرامی از جنگ تحمیلی و برخورد وی با پلی ویران در منطقه تله­زنگ در میان کوه­های لرستان، نگاشته شده است. این اثر را می­توان از جنبه­های مختلف از جمله روانکاوی فروید مورد مطالعه قرار داد. از مهم‌ترین مؤلفه­های نظریة فروید مکانیزم­های دفاعی است که بیمار در مواقع اضطراب­انگیز به آنها متوسل می­شود. نظر به اینکه جنگ منبع عظیم استرس، اضطراب و ناکامی است؛ خواه ناخواه این مؤلفه­ها در آثار جنگ نیز بروز می­یابد. از آنجا که این مهم مورد توجه پژوهشگران حوزه دفاع مقدس قرار نگرفته است، در این پژوهش به تحلیل شخصیت «نادر» براساس نظریات فروید و بهره­گیری از انواع مکانیزم­های دفاعی در جهت بهبود اوضاع روحی وی پرداخته شده است. با توجه به کمبود مطالعات در مورد رمان‌های جنگ بالاخص از دیدگاه روانکاوی، این مقاله نشان می­دهد که برخی از رمان­های جنگ، دارای ظرفیت­های بی‌شماری برای تحلیل­های روان­کاوی به ویژه در زمینه مکانیزم­های دفاعی هستند. در پایان مشخص می­شود که نادر، با بهره­گیری از مکانیزم­های دفاعی مذکور موفق می­شود بر روان­رنجوری خویش غلبه یابد.