بررسی امکان کنترل بیولوژیکی Phytophthora drechsleri عامل بوته‌میری خیار توسط جدایه‌های Trichoderma spp. در شرایط گلخانه

Abstract

خیـار (<em>Cucumis sativus</em>) یکـی از محصـولات تجـاری مهم در ایـران و جهـان بـوده کـه سـرشـار از منـابع غنـی از فیبـر و ویتامیـن با ارزش غـذایی زیاد است. این محصـول همواره مورد حملـه عـوامل بیماریزای خـاکزاد قرار دارد که نه تنهـا خسـارت اقتصـادی قابل توجهـی برعملکرد محصول وارد می­کنند، بلکه کیفیت و بازار­پسندی محصول را نیز کاهش می­دهند. یکی از مهم­ترین و مخرب­ترین بیماری­های خاکزاد خیـار، بوتـه­میـری و پوسیـدگی ریشـه و طـوقه با عامل Tuker <em>Phytophthora drechsleri</em> می­باشد. در این مطالعه توان بیوکنترلی جدایه­های سه گونه قارچ <em>Trichoderma</em> بر روی قارچ عامل بیماری در شرایط آزمایشگاهی و گلخانه­ای بررسی شد. جدایه­های آنتاگونیست مورد بررسی شامل گونه <em> Trichoderma harzianum </em>(جدایه­های Th₃، Th₅، Th₆، Th₇ و Th₉)،گونـه<em>T. longibrachiatum</em> (جـدایـه Tl₂) و گـونـه <em>T. atroviride</em> (جدایه­های Ta₁، Ta₄، Ta₈ و Ta₁₀) بودند. آزمون­های کشت متقابل، در قالب طرح کاملاً تصادفی با 11 تیمار در سه تکرار اجرا شد. جدایه Th₆ با 3/89 درصد بیش­ترین خاصیت بازدارندگی از رشد را در کشت متقابل نشان داد. پیچش هیفی در تماس جدایه­های تریکودرما با فیتوفترا مشاهده نشد ولی هیف­های تریکودرما به موازات هیف­های فیتوفترا رشد کردند و آپرسوریوم و هاستوریوم را تشکیل دادند. براساس نتایج به دست آمده از بررسی­های آزمایشگاهی، موفق­ترین جدایه­‌ها از نظر فعالیت آنتاگونیستی در مقابل <em>P.drechsleri</em>، جدایه­های Th₆، Th₅، Th₃ و Ta₁بودند. چهار جدایه مذکور جهت انجام مطالعات گلخانه­‌ای انتخاب شدند. در گلخانه، آزمون­های تیمار خاک و آغشته­سازی بذر با سوسپانسیون اسپور جدایه­های تریکودرما به منظور بررسی توان کنترلی این جدایه­ها در قالب طرح کاملاً تصادفی با 10 تیمار در سه تکرار اجرا شد. نتایج بررسی­های گلخانه­ای نشان داد که جدایـه­های مورد بررسی با سطوح مختلفی قادر به کنترل بیماری بودند. جدایه­های Th₆ و Ta₁ به ترتیب با 75/91 درصد و 5/83 درصد بیش­ترین تأثیر کاهنده را بر بیماری به صورت کاهش درصد گیاهچه میری در اولین آمار­برداری پس از تیمار خاک داشتند و پس از آن­ها جدایه­های Th₃ و Th₅ قرار گرفتند. در روش آغشته­سازی بذر نیز جدایه­های Th₆ و Ta₁ موفق­تر از جدایه­های دیگر عمل کردند و در تیمار­های مایه­‌زنی شـده با این جدایه­ها و فیتوفترا، درصد جوانه­زنی بذر به ترتیب 100 و 34/83 درصد بود. به طور کلی در این تحقیق، روش تیمار بذر در مقایسه با تیمار خاک در کاهش بیماری مؤثر­تر بود. جدایه­‌های مورد بررسی در افزایش رشد گیاه نیز موثر بودند و دو جدایه Ta₁ و Th₆ به طور معنی­داری وزن تر و ارتفاع گیاهان را افزایش دادند.