مقاومت نسبی برخی از ارقام و لاین‌های منتخب گندم نسبت به بیماری زنگ سیاه (Puccinia graminis f. sp. tritici)

Abstract

نبود مقاومت پایدار در ارقام گندم، دلیل اصلی همه گیری­ های زنگ ساقه (سیاه) است که می تواند تولید گندم در برخی از نقاط جهان را محدود کند. در این مطالعه به منظور تشخیص منابع احتمالی دارای مقاومت نسبی نسبت به زنگ سیاه، که نوعی مقاومت پایدار و غیر اختصاص- نژادی است، شاخص­ های مقاومت نسبی شامل ضریب آلودگی (CI)، شدت نهایی بیماری (FDS)، نرخ آلودگی ظاهری (<em>r</em>) و مقدار نسبی سطح زیر منحنی پیشرفت بیماری (rAUDPC) در 26 ژنوتیپ گندم همراه با شاهد حساس (مخلوط رقم­ McNair و لاین CD-90-12 ) طی سال زراعی 98-1397 در مزرعه آزمایشی ایستگاه تحقیقات کشاورزی آلاروق اردبیل ارزیابی شدند. ارزیابی ژنوتیپ­ ها در مزرعه تحت شرایط آلودگی طبیعی و در برابر جمعیت پاتوتیپ دارای پرآزاری برای ژن ­های مقاومت<em>­Sr25 </em>،­<em>Sr5</em> ،<em>Sr6 ­</em>،<em>­Sr7a </em>،<em>Sr9f </em>،<em>­Sr9e ­</em>،<em>Sr13 </em>،<em>Sr23 </em>،<em>­Sr28 </em>،<em>­Sr29 </em>،<em>­Sr30 </em>،<em>­Sr33 </em>،<em>­Sr34 </em>،<em>­Sr37 </em>،<em>­SrDP2 </em>،<em>­SrGT </em>،<em>­SrPL</em>، <em>­SrWLD</em>، <em>SrH </em>و<em> SrTmp </em>انجام شد<em>.</em> واکنش گیاهچه ­ای نیز در شرایط گلخانه در برابر پاتوتیپ­ های­TKTTF (دو جدایه) و TTTTF انجام شد. بر اساس آن، ارقام گاسکوژن،MV17 و گنبد مقادیر پایینی از CI ،FRS ،<em>r </em>و rAUDPC را نشان دادند و به عنوان گروه دارای سطح مطلوب مقاومت نسبی (تدریجی) در نظر گرفته شدند. نه رقم یا لاین مقادیر متوسطی از شاخص ­های مقاومت به زنگ ساقه را نشان دادند و به عنوان لاین­ های دارای سطح متوسط مقاومت نسبی برای زنگ ساقه در نظر گرفته شدند. شش رقم یا لاین نیز دارای سطح پایین مقاومت نسبی و بقیه ژنوتیپ­ ها در گروه لاین­ های حساس و بدون هیچ نوع مقاومت نسبی گروه ­بندی شدند. ژنوتیپ های زارع، گاسکوژن، گنبد، N-91-9 و N-93-15 با توجه به واکنش گیاهچه­ ای حساس (حداقل در برابر یک پاتوتیپ) و واکنش نیمه مقاوم (MR) تا نیمه حساس (MS) در مرحله گیاه بالغ به احتمال زیاد دارای تعداد ژن مقاومت نسبی بیشتری در برابر عامل بیماری هستند. ژنوتیپ­ های دارای سطح مطلوب و متوسط مقاومت نسبی که در این مطالعه تشخیص داده شدند می‌توانند برای معرفی رقم کاندید شده یا در برنامه­ های به ­نژادی گندم نسبت به زنگ ساقه استفاده شوند.